Cà Gai Leo là một trong những loại dược liệu tự nhiên được biết đến rộng rãi, đồng thời nhu cầu sử dụng ngày càng tăng cao. Do đó, cây cà gai leo dần được ưa chuộng và được trồng phổ biến trong mỗi gia đình hoặc đối với những ai có mong muốn làm kinh tế từ loại cây này. Với bài viết dưới đây hãy cùng Nuoitrong.com tìm hiểu về kỹ thuật trồng cà gai leo để đạt được năng suất tốt nhất nhé!
Đặc điểm của cây Cà Gai Leo
Cà Gai Leo là một loại cây dược liệu được sử dụng rộng rãi ở nước ta, thường mọc với thân có thể leo dài tới 6m hoặc hơn. Theo thời gian, thân cây chuyển hóa thành gỗ, vỏ nhăn và phân ra nhiều cành, phía trên các cành được phủ bởi lớp lông hình sao và có nhiều gai nhọn. Lá của cây thường mọc theo kiểu so le, có hình dáng thuôn hoặc bầu dục, mặt trên chứa gai trong khi mặt dưới được bao phủ bởi lớp lông mềm màu trắng.
Hoa của cây Cà Gai Leo thường nở ở dưới nách lá, có màu tím nhạt hoặc trắng và thường mọc thành từng chùm. Quả của cây có hình cầu với đường kính dao động từ 5 đến 7mm, khi chín thì có màu đỏ và có hàm lượng nước cao. Thời gian ra hoa thường diễn ra từ tháng 4 đến 5 hàng năm và quả bắt đầu ra từ tháng 7 đến 9.
Cây Cà Gai Leo thường mọc hoang dã, có thể dễ dàng tìm thấy ở bờ ruộng, ven đường hoặc trên bờ cỏ ở mọi nơi từ vùng trung du đến vùng đồng bằng và cả ven biển, chủ yếu phân bố ở miền Bắc Việt Nam cho tới Huế. Bên cạnh đó, một số tỉnh như Thanh Hóa, Nghệ An, Thái Bình đã chuyển hướng trồng nhiều loại dược liệu này.
Rễ và phần dây của cây thường được sử dụng trong các bài thuốc nam để chữa bệnh. Người ta có thể thu hái các bộ phận của cây bất kỳ lúc nào trong năm, sau đó rửa sạch, thái nhỏ và phơi khô để bảo quản và sử dụng khi cần thiết.
Cà Gai Leo là một loại dược liệu được sử dụng rộng rãi và phổ biến ở nước ta
Cà Gai Leo và cà dại khác nhau như thế nào?
Cây Cà Gai Leo và cây cà dại có hình dáng khá tương đồng khi được phát hiện trong tự nhiên, do đó nhiều người thường hay nhầm lẫn và hái nhầm giữa hai loại cây này. Dưới đây là cách phân biệt chúng:
– Thân cây: Thường thì cây Cà Gai Leo có chiều cao thấp hơn so với cây cà dại. Trong khi cây cà dại thường có thân mọc thẳng đứng, cao từ 2 đến 3m thì cây cà gai leo thường chỉ cao từ 0,6 đến 1m, thân nhỏ và tán rộng ra các hướng.
– Lá cây: Lá của cây cà gai leo thường nhỏ hơn so với cây cà dại. Nếu chiều dài của lá cây cà gai leo khoảng từ 3 đến 4cm, thì lá của cây cà dại thường to hơn, có thể từ 5 đến 10cm.
– Quả: Quả của cây cà gai leo thường nhỏ, chín màu đỏ với đường kính khoảng từ 5 đến 7mm. Trong khi đó, quả của cây cà dại có đường kính lớn hơn, từ 10 đến 15mm và khi chín thường có màu vàng.
Cà Gai Leo và cây cà dại thường hay bị nhầm lẫn với nhau
Cách nhân giống Cà Gai Leo đúng chuẩn
Khi nhân giống Cà Gai Leo, bạn cần thực hiện theo đúng các kĩ thuật sau:
3.1 Chọn giống
Để chuẩn bị giống cà gai leo cho vụ trồng sau, bạn nên tập trung lựa chọn những quả có phẩm chất tốt từ mùa trước. Bạn cần chọn những quả già, có kích thước lớn, hình dáng tròn đều và đạt độ chín đỏ. Đồng thời tránh lựa chọn những quả còn xanh hoặc chưa chín đủ bởi chúng sẽ không đảm bảo chất lượng.
Sau khi chọn được quả cà gai leo phù hợp, bạn hãy phơi khô quả đến khi da nhăn lại và chuyển sang màu đen, đây là điều kiện cần thiết để quả đạt yêu cầu. Tiếp theo, bạn hãy tách lấy hạt từ quả để sử dụng làm giống. Hơn nữa, khi lựa chọn hạt cần tuân thủ tiêu chuẩn, đảm bảo chọn những hạt căng mẩy, không bị lép, không bị mối mọt và có màu vàng, đây là những hạt phù hợp nhất để làm giống.
Khi chọn giống, bạn nên lựa chọn những quả có phẩm chất tốt từ vụ mùa trước
3.2 Gieo ươm và chăm sóc cây giống
Một trong những kỹ thuật quan trọng để tăng tỉ lệ nảy mầm trước khi gieo ươm là ngâm hạt giống vào nước ấm có nhiệt độ khoảng 40 độ C trong khoảng 15 phút. Từ đó sẽ giúp kích thích quá trình nảy mầm nhanh chóng và loại bỏ những hạt lép nổi lên trên bề mặt nước.
Ngoài ra, bạn nên gieo hạt giống vào mùa xuân hoặc mùa thu để tận dụng điều kiện thời tiết tốt nhất cho hạt nảy mầm. Đồng thời đất cần được chuẩn bị kỹ lưỡng, tơi xốp và đủ ẩm. Sau khi gieo hạt, bạn cần đảm bảo bề mặt đất thoáng mát và có đủ ánh sáng để tạo điều kiện phát triển tốt cho cây.
Để duy trì độ ẩm của đất, bạn cần tưới nước từ 1 đến 2 lần mỗi ngày, tùy thuộc vào cấu trúc và tính chất của đất. Khoảng 1 tuần sau khi gieo hạt, khi cây đã mọc lên và có vài lá mầm, lúc này có thể chuyển sang phương pháp tưới nước bằng cách phun sương để tránh làm gãy hoặc đổ cây.
Trong quá trình ươm, bạn cần chăm sóc cây giống thường xuyên bằng cách làm sạch cỏ dại và dọn dẹp luống đất kỹ lưỡng để loại bỏ mầm bệnh và đảm bảo môi trường phát triển tốt nhất cho cây.
3.3 Làm bầu ươm
Khi cây Cà Gai Leo đạt từ 1 – 2 tuần tuổi, lúc này bạn có thể chuyển cây giống vào bầu đất. Khi chuẩn bị bầu đất cần lựa chọn đất tơi xốp, kết hợp với phân chuồng đã ủ hoặc hoai mục. Đất sau đó được trộn đều và đưa vào túi bầu có kích thước 7 x 12cm.
Tiếp theo, bạn hãy đưa cụm đất quanh rễ vào bầu đất. Bạn nên chọn các cây giống có kích thước đồng đều và khỏe mạnh. Sau khi ươm cây cà gai leo trong bầu đất từ 25 – 30 ngày để cây phát triển khỏe mạnh, lúc này đã có thể tiến hành chuyển ra vườn trồng.
Cách trồng Cà Gai Leo chi tiết
Trong quá trình trồng Cà Gai Leo, bạn cần thực hiện đúng theo các yếu tố sau:
4.1 Thời vụ và mật độ trồng
Mỗi năm, hạt giống được gieo và cây mầm được ươm trong bầu đất trong khoảng tháng 1 đến tháng 2. Sau đó, cây giống được chuyển ra vùng trồng dược liệu từ tháng 2 đến tháng 3 khi thời tiết ở mức mát mẻ, từ đó giúp cây mau bén rễ khi được đặt vào đất.
Thông thường, Cà Gai Leo được trồng với mật độ dao động từ 38.000 đến 40.000 cây/ha. Đồng thời khoảng cách giữa các cây có thể là 40 x 40cm hoặc 50 x 50cm tùy thuộc vào từng loại đất cụ thể.
4.2 Làm đất
Cây Cà Gai Leo được biết đến là một loại cây dễ chăm sóc và dễ phát triển, phù hợp với nhiều loại đất và khí hậu khác nhau. Tuy nhiên, để đạt được năng suất như mong đợi, bạn cần tránh trồng loại cây này ở những vùng đất trũng hoặc ngập nước.
Khi lựa chọn vị trí trồng cây, bạn cần chú ý chọn những khu vực có nhiều ánh sáng, độ ẩm đủ và đất tơi xốp. Đồng thời nên đặt khu vực trồng cây gần nguồn cung cấp nước để thuận tiện tưới tiêu. Ngoài ra, trước khi trồng cây, bạn cần chú ý xới đất tơi xốp, hơn nữa cần lên luống rộng khoảng 70cm và tạo rãnh sâu 30cm.
Bên cạnh đó, để cải thiện chất lượng đất, bạn cần bón lót với tỉ lệ phù hợp, thường là 10 tấn phân chuồng đã ủ hoặc phân vi sinh kết hợp với 200kg vôi bột để khử trùng cho mỗi hecta đất canh tác. Từ đó sẽ giúp cây có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt và tăng hiệu suất thu hoạch sau này.
Cây Cà Gai Leo dễ thích nghi và phù hợp với nhiều loại đất và khí hậu khác nhau
4.3 Tiến hành trồng
Khi trồng cây, bạn nên nhẹ nhàng bóc lớp nilon ở bầu túi để không làm mất lớp rễ từ bầu cây. Sau đó, đặt cây vào vị trí chính giữa và lấp đất chặt ở gốc cây. Sau khi lấp đất, bạn cần tưới nước ngay để đảm bảo cây không bị mất nước và để bám chặt vào phần đất mới được trồng.
Cách chăm sóc Cà Gai Leo đúng kĩ thuật
Trong mùa hè, bạn cần chú ý tưới nước thường xuyên để tạo điều kiện tối ưu cho sự phát triển của cây. Đặc biệt, khi cây bắt đầu ra quả, bạn cần phải để ý tưới nước nhiều hơn nữa. Kỹ thuật tưới nước nên sử dụng phương pháp nhỏ giọt, thấm nhanh và hiệu quả qua từng luống để đảm bảo cung cấp nước đúng mức mà không gây lãng phí hoặc gây úng rễ.
Ngoài ra, bón phân cho cây Cà Gai Leo bao gồm sử dụng phân thúc và phân lót như sau:
– Bón lót: Bạn nên sử dụng phân chuồng hoặc phân vi sinh bởi sẽ cung cấp dinh dưỡng cần thiết cho cây.
– Bón thúc: Thực hiện ba lần bón phân, bao gồm lần đầu sau khi trồng từ 7 – 10 ngày, lần thứ hai sau khoảng 20 – 25 ngày và lần thứ ba sau 35 ngày. Phân sử dụng bao gồm phân NPK và đạm Urê để cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng cần thiết cho cây.
Ngoài ra, bạn cũng cần nhổ cỏ dại thường xuyên nhằm giúp ngăn ngừa sâu bệnh hại cho cây. Cây cà gai leo thường phát triển mạnh mẽ và ít bị tác động bởi sâu bệnh, do đó, quá trình chăm sóc cây khá đơn giản và tiết kiệm thời gian. Tuy nhiên, bạn cần chú ý đến các loại sâu bệnh gây hại cho lá như sâu đo, sâu róm, sâu đục thân, đặc biệt là trong giai đoạn cây còn non.
Trong quá trình chăm sóc, nếu phát hiện cây có dấu hiệu chết hoặc suy nhược, lúc này bạn cần tiến hành loại bỏ và tiêu hủy cây bệnh để đảm bảo sự phát triển của cây. Đồng thời cần bổ sung cây mới để duy trì vườn cây cà gai leo trong tình trạng tốt nhất.
Thu hoạch Cà Gai Leo
Thường sau khoảng 4 tháng sau khi trồng, cây Cà Gai Leo đã sẵn sàng để thu hoạch. Khoảng sau 2 tháng từ khi trồng, cây sẽ bắt đầu ra hoa và đậu quả. Khi đến tháng thứ 5 hoặc thứ 6, bạn có thể tỉa một phần thân lá để thu hoạch, đồng thời giúp cây tiếp tục quang hợp. Đến tháng thứ 7 trở đi, khi quả đã chín, bạn có thể cắt gốc cây cách phần gốc khoảng từ 16 đến 20cm để thu hoạch toàn bộ phần thân, lá và quả.
Bạn có thể thu hoạch Cà Gai Leo sau khoảng 4 tháng kể từ khi trồng
Công dụng của Cà Gai Leo
Cà Gai Leo là loại cây phổ biến được trồng rộng rãi tại các tỉnh miền Bắc và miền Trung Việt Nam, có thể thu hoạch quanh năm. Sau khi thu hoạch, cà gai leo được làm sạch, thái lát và phơi khô để chế biến thành thuốc. Cà gai leo khô có thể sắc nước uống hoặc nấu thành cao dạng nước, khô, mềm, từ đó giúp mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người:
7.1 Giúp chữa ho gà
Cà Gai Leo không chỉ là một loại dược liệu tự nhiên phổ biến được sử dụng giúp hỗ trợ điều trị các vấn đề liên quan đến gan mà còn được ứng dụng rộng rãi trong điều trị bệnh ho gà. Thảo dược này được dân gian sử dụng chủ yếu nhờ vào chứa alkaloid, tinh bột và flavonoid, những chất này có khả năng kháng khuẩn và chống viêm.
7.2 Giúp chữa hen suyễn
Trong dân gian, có rất nhiều loại thảo dược được sử dụng để chữa trị các bệnh ho, hen suyễn và dị ứng. Trong số đó, Cà Gai Leo nổi bật với công dụng tuyệt vời giúp điều trị các vấn đề liên quan đến đường hô hấp như hen phế quản.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng chiết xuất từ Cà Gai Leo có khả năng ổn định tế bào mast – loại tế bào này đóng vai trò quan trọng giúp sản xuất các hóa chất trung gian gây co thắt đường thở trong bệnh hen phế quản.
Cà Gai Leo có thể giúp hỗ trợ điều trị bệnh hen suyễn
7.3 Giúp điều trị viêm gan vi rút
Cà Gai Leo được biết đến với công dụng hỗ trợ điều trị viêm gan vi rút, đặc biệt là viêm gan B nhờ vào hoạt chất glycoalcaloid giúp tăng cường hệ miễn dịch và cải thiện các triệu chứng của bệnh.
Theo các thử nghiệm lâm sàng trên bệnh nhân mắc viêm gan B, sau khi sử dụng cà gai leo trong 2 tháng, các triệu chứng như chán ăn, da vàng, mệt mỏi và men gan đã có sự cải thiện đáng kể. Đặc biệt, sau 3 tháng sử dụng, nồng độ vi rút trong máu của bệnh nhân đã giảm đáng kể.
7.4 Hỗ trợ điều trị viêm gan
Cà Gai Leo có khả năng làm chậm sự tiến triển của xơ gan và giảm mức độ xơ gan ở giai đoạn sớm nhờ hoạt chất glycoalcaloid. Điều này đã được khẳng định thông qua hai công trình nghiên cứu khoa học từ năm 1978 đến năm 2000 của Viện Dược liệu Trung ương, gồm “Nghiên cứu tác dụng ức chế quá trình xơ của cà gai leo trên mô hình gây xơ gan thực nghiệm” và “Nghiên cứu tác dụng trên collagenase của cà gai leo”.
7.5 Giúp giải độc gan
Cà Gai Leo có khả năng hạn chế huỷ hoại tế bào gan và giảm men gan nhờ vào chứa những hoạt chất có tác dụng tăng cường chức năng gan. Điều này được thể hiện rõ rệt trong việc bảo vệ gan khỏi tổn thương khi nhiễm độc trinitrotoluen, giúp hạn chế việc tăng trọng lượng gan và giảm bớt các biểu hiện tổn thương gan.
Cà Gai Leo có nhiều tác dụng tuyệt vời giúp bảo vệ và hỗ trợ chức năng gan
7.6 Hỗ trợ chữa cảm cúm
Cà Gai Leo được biết đến với khả năng hỗ trợ điều trị cảm cúm, chống viêm và tăng cường sức đề kháng cho cơ thể nhờ có các hoạt chất chính như flavonoid và alkaloid cùng khả năng kháng khuẩn hiệu quả.
Bên cạnh sử dụng cà gai leo thì sử dụng các loại thuốc trị cảm cúm cũng là một lựa chọn có thể mang lại hiệu quả ngay lập tức, giúp bạn cải thiện tình trạng bệnh một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, để lựa chọn thuốc phù hợp, bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên môn. Từ đó sẽ giúp đảm bảo rằng liệu pháp điều trị sẽ được cá nhân hóa và đáp ứng tốt nhất với tình trạng sức khỏe cụ thể của mỗi người.
7.7 Giúp chống oxi hóa và giảm nguy cơ mắc ung thư
Dịch chiết toàn phần từ Cà Gai Leo được xác định có tác dụng chống oxy hóa và giảm tổn thương do oxy hóa gây ra ở gan. Trong một nghiên cứu do TS. Nguyễn Thị Bích Thu và đồng nghiệp tiến hành, dịch chiết từ Cà Gai Leo và Glycoalcaloid đều đã được công bố có tác dụng chống oxy hóa, với tỷ lệ tương ứng là 47,5% và 38,1%.
Ngoài ra, dịch chiết từ Cà Gai Leo cũng đã được chứng minh có khả năng ức chế một số loại tế bào ung thư do vi rút, bao gồm tế bào ung thư gan (Hep 3B, PLC/PRF), ung thư cổ tử cung,… đồng thời có khả năng ức chế gen gây ung thư do vi rút.
Cà Gai Leo có khả năng ức chế một số loại tế bào ung thư
7.8 Giảm đau nhức xương khớp
Theo đông y, Cà Gai Leo có vị hơi the và tính ấm, vì vậy có tác dụng điều trị đau nhức xương khớp hiệu quả. Đó là bởi Cà Gai Leo chứa các hoạt chất thuộc nhóm alcaloid, từ đó mang lại hiệu quả trong điều trị đau nhức xương khớp.
Ngoài ra, bạn cũng có thể tăng cường sử dụng các sản phẩm bổ trợ để cải thiện và nâng cao sức khỏe của xương khớp, đồng thời hạn chế các biến chứng không mong muốn.
7.9 Giúp chữa phong thấp
Nhờ chứa các thành phần hóa học chính như alkaloid, tinh bột và flavonoid trong rễ và dây, Cà Gai Leo có tác dụng chữa trị hiệu quả cho các vấn đề như phong thấp, sâu răng và đau nhức gân xương.
7.10 Giảm dị ứng và viêm nhiễm
Các chiết xuất từ Cà Gai Leo có khả năng ức chế sự phân hủy của tế bào mast, bảo vệ hệ miễn dịch chống lại vi khuẩn và ký sinh trùng. Đồng thời, chúng cũng điều chỉnh việc giải phóng các interleukin phản ứng với các tình trạng viêm nhiễm và miễn dịch.
Do đó, loại thảo dược này mang lại hiệu quả cao như một biện pháp kiểm soát dị ứng và các trạng thái viêm nhiễm khác.
Các chiết xuất từ Cà Gai Leo có thể giúp giảm dị ứng và viêm nhiễm
7.11 Chữa rắn cắn
Bị rắn cắn có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Do đó, bài thuốc trị rắn cắn từ cà gai leo, một phương pháp được sử dụng phổ biến trong dân gian đã được chứng minh giúp giảm đau và loại bỏ chất độc hiệu quả.
Một số lưu ý khi sử dụng Cà Gai Leo
Cà Gai Leo là một vị thuốc có nhiều ứng dụng hữu ích và tương đối an toàn. Tuy nhiên, nếu sử dụng cà gai leo trong thời gian dài và với liều lượng cao có thể gây ra nguy cơ ngộ độc. Do đó, bạn nên tham khảo ý kiến từ các bác sĩ y học cổ truyền hoặc chuyên gia về dược liệu để sử dụng cà gai leo một cách hiệu quả và đảm bảo sức khỏe tốt nhất.
Đối với người khỏe mạnh, liều lượng phù hợp khoảng từ 20 đến 30 gram mỗi ngày được khuyến nghị, từ đó sexc giúp bổ sung dinh dưỡng và bảo vệ chức năng gan.
Đối với người bệnh sử dụng cà gai leo như một phần của liệu pháp hỗ trợ, liều lượng thích hợp có thể lên đến 100 gram mỗi ngày. Tuy nhiên, trong trường hợp này, khi sử dụng cần phải được điều chỉnh chặt chẽ dưới sự giám sát của các chuyên gia y tế. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể cân nhắc sử dụng cà gai leo kết hợp với các loại thuốc khác để tăng cường hiệu quả điều trị, tuy nhiên cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ điều trị.
Không nên sử dụng cà gai leo trong thời gian dài và với liều lượng cao bởi có thể gây ra nguy cơ ngộ độc
Những ai không nên sử dụng Cà Gai Leo
– Phụ nữ đang mang thai: Trong quá trình thai kỳ, sự phát triển của thai nhi luôn được ưu tiên hàng đầu, do đó, phụ nữ mang thai không nên sử dụng cà gai leo mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ. Cà gai leo có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi và nên được sử dụng chỉ khi thực sự cần thiết và được giám sát cẩn thận.
– Người mắc bệnh thận: Mặc dù Cà Gai Leo có khả năng tốt giúp thải độc gan, tuy nhiên có thể gây áp lực quá mức lên chức năng lọc máu của thận. Do đó, người mắc các vấn đề liên quan đến chức năng thận không nên sử dụng cà gai leo để tránh những tác động tiêu cực đối với sức khỏe của thận và tình trạng bệnh.
– Người theo phác đồ điều trị: Đối với những người đang điều trị theo phác đồ y tế cho các bệnh như lao, ung thư và các bệnh lý khác thì không nên tự ý sử dụng cà gai leo. Bởi có thể sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả của liệu pháp và tương kỵ với các loại thuốc khác. Cà gai leo chỉ là một loại dược liệu hỗ trợ và không thể thay thế hoàn toàn phác đồ điều trị được chỉ định bởi các chuyên gia y tế.
– Người mắc bệnh mạn tính: Những người mắc các bệnh mạn tính như cao huyết áp, bệnh tim mạch và các vấn đề sức khỏe khác cũng nên tránh sử dụng cà gai leo mà không có sự tư vấn của bác sĩ điều trị. Nếu cần sử dụng, người bệnh nên thảo luận với bác sĩ và ngừng sử dụng ngay khi có dấu hiệu không bình thường hoặc tình trạng bệnh diễn biến xấu hơn.
Lời kết
Hy vọng những thông tin về kỹ thuật trồng cây Cà Gai Leo ở trên đã giúp bạn hiểu rõ cách trồng và chăm sóc cây một cách hiệu quả nhất, từ đó giúp đảm bảo năng suất và chất lượng cao nhất. Chúc bạn thành công khi thực hiện quy trình gieo trồng loại dược liệu quý này!
