Nếu gia đình bạn có không gian sân rộng hoặc vườn để trồng rau, đừng bỏ qua cơ hội trồng cây Mã Đề! Chúng không chỉ cung cấp nguồn thực phẩm mà còn có nhiều giá trị dinh dưỡng. Cùng Nuoitrong.com tìm hiểu cách trồng và chăm sóc rau mã đề một cách hiệu quả, giúp bạn chỉ cần bỏ công trồng một lần nhưng có thể thu hoạch trong thời gian dài. Ngoài ra, bài viết cũng sẽ cung cấp thông tin về những công dụng tuyệt vời của loại rau này nhé!
Đặc điểm của cây Mã Đề
Cây Mã Đề còn được biết đến với các tên gọi khác như má đề, nhả én, xa tiền thảo hoặc xa tiền tử, thuộc loài Plantago asiatica L., là một loại thực vật thân thảo, có tuổi thọ lâu dài và thường mọc hoang ở nhiều vùng đất khác nhau.
Cây có thể được trồng vào mùa xuân hoặc mùa thu mát mẻ, tuy nhiên mùa thu được coi là thời gian phù hợp nhất để thúc đẩy sự phát triển của cây.
Với sự chăm sóc đúng cách, lá của cây Mã Đề sẽ phát triển mạnh mẽ từ gốc. Hơn nữa cuống lá của cây thường khá dài. Hình dáng của lá giống như một chiếc muỗng, với phiến lá được liên kết với cuống thông qua những đường gân dài.
Hoa của cây mọc thẳng đứng và có kích thước nhỏ, với cánh hoa màu nâu gồm 4 nhị dài. Tại gốc hoa thường có 4 đài hoa được sắp xếp chéo nhau. Quả của cây có hình dạng hộp và mỗi quả thường chứa từ 8 đến 20 hạt.
Cây Mã Đề còn có các tên gọi khác là má đề, nhả én, xa tiền thảo hoặc xa tiền tử
Cách trồng cây Mã Đề chi tiết
Để trồng loại rau này hiệu quả và tiết kiệm công sức, bạn chỉ cần chuẩn bị các vật dụng cần thiết và tuân theo hướng dẫn sau đây:
2.1 Dụng cụ và đất trồng
Cây Mã Đề là loại rau dễ chăm sóc, chúng có khả năng thích nghi tốt và giữ được sự tươi tốt trên nhiều loại đất khác nhau. Vì vậy, bạn có thể thoải mái và linh động trong quá trình chuẩn bị đất trồng. Tuy nhiên, để cây phát triển tốt và thu hoạch được lâu dài, đất trồng cần phải đảm bảo tơi xốp, giàu dinh dưỡng, đồng thời có khả năng giữ ẩm và thoát nước tốt.
Đối với dụng cụ trồng, bạn có thể sử dụng những khay chậu, thùng xốp có sẵn hoặc mua những loại chậu trồng rau có sẵn trên thị trường. Ngoài ra, kích thước của chậu nên phù hợp với nhu cầu của bạn. Đặc biệt, chậu cần phải có lỗ thoát nước để tránh tình trạng ngập úng gây hại cho hệ rễ của cây.
Bên cạnh đó, bạn cũng cần chuẩn bị những dụng cụ làm vườn như bàn cào, xẻng xúc đất,… để thuận tiện trong quá trình trồng cây.
Cây Mã Đề có thể thích nghi tốt trên nhiều loại đất khác nhau
2.2 Chọn giống
Kĩ thuật nhân giống loại rau này thông qua hạt rất dễ dàng. Do nhu cầu tự trồng rau ngày càng tăng, hạt giống rau mã đề đã trở nên rất phổ biến trên thị trường. Để đảm bảo chất lượng, bạn nên lựa chọn một nơi uy tín để mua hạt giống nhằm đảm bảo tỷ lệ nảy mầm cao và đạt được kết quả tốt nhất khi trồng.
2.3 Tiến hành gieo hạt
Khi trồng cây Mã Đề tại nhà để phục vụ nhu cầu sử dụng trong các bữa ăn, nếu muốn trồng số lượng ít, bạn có thể gieo hạt trực tiếp mà không cần phải ươm hạt. Quy trình gieo hạt như sau:
– Chuẩn bị đất đã được pha trộn với phân chuồng, phân hữu cơ hoặc phân trùn quế trong chậu trồng. Đồng thời sử dụng bàn cào để làm phẳng mặt đất và sau đó gieo hạt.
– Bạn nên vạch hàng và gieo hạt theo hàng, hơn nữa cần đảm bảo độ sâu khoảng 0,5cm. Sau khi gieo hạt, bạn nên phủ một lớp đất lên trên và sau đó tưới nước để cung cấp độ ẩm cho rau. Mỗi lỗ gieo hạt nên chứa từ 2 đến 3 hạt và để khoảng cách giữa các lỗ là 12 đến 15cm nhằm đảm bảo cây có điều kiện sinh trưởng mạnh mẽ.
Khi trồng cây với số lượng ít, bạn có thể gieo hạt trực tiếp mà không cần phải ươm hạt
Cách chăm sóc cây Mã Đề đúng kĩ thuật
Để thu hoạch được nhiều lá và kéo dài thời gian thu hái, bạn cần chú ý đến các yếu tố sau đây trong quá trình chăm sóc cây:
3.1 Tưới nước
Hằng ngày, bạn cần duy trì tưới nước đều đặn, khoảng 1 – 2 lần để đảm bảo cây Mã Đề có đủ độ ẩm để phát triển mạnh mẽ.
Ngoài ra, khi chăm sóc rau mã đề, cũng như các loại rau củ quả khác, bạn nên hạn chế tưới nước vào ban đêm bởi có thể tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của sâu bệnh hại cây.
Hơn nữa, trong những ngày mưa, bạn hãy chú ý đến vấn đề thoát nước để tránh tình trạng ngập úng cây.
3.2 Bón phân
Khi cây Mã Đề đạt 20 ngày tuổi, lúc này bạn cần bổ sung dinh dưỡng bằng cách sử dụng phân bón nhằm đảm bảo cây phát triển mạnh mẽ và có lá xanh tốt.
Hơn nữa, loại phân bón nên sử dụng là phân bò, phân dê hoặc các loại phân hữu cơ khác. Mỗi 20 ngày, bạn nên bón phân một lần theo cách này. Phương pháp đơn giản nhất là hòa loãng phân bón trong nước và sau đó tưới đều cho cây.
Ngoài ra, khi bón phân, bạn cần kết hợp với vun xới đất gần gốc cây để tạo ra một lớp đất chặt. Đồng thời, bạn cũng cần nhổ sạch cỏ dại xung quanh để tránh cây bị cạnh tranh dinh dưỡng với cỏ dại.
Thu hoạch cây Mã Đề
Cây Mã Đề có thời gian sinh trưởng tương đối ngắn, chỉ sau khoảng 2 tháng từ khi gieo trồng đã có thể thu hoạch được đợt lá đầu tiên. Với quá trình chăm sóc đúng cách, mỗi cây sau đó có thể cho thu hoạch đợt tiếp theo sau khoảng 1 tháng rưỡi.
Sau khi thu hái rau, bạn cần thực hiện vun xới và bón phân nhằm giúp cây mau phục hồi sức khỏe.
Ngoài sử dụng làm thực phẩm, cây Mã Đề còn được ứng dụng phổ biến trong chữa bệnh.
Bạn có thể thu hoạch được đợt lá mã đề đầu tiên sau khoảng 2 tháng trồng
Công dụng của Mã Đề
Cây Mã Đề có rất nhiều công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe con người, tuy nhiên đây là một số tác dụng chính:
5.1 Giúp giảm viêm
Phản ứng viêm là một cơ chế bảo vệ quan trọng của cơ thể đối với các loại tổn thương như mẩn đỏ, sốt, sưng tấy và đau trong các mô liên quan.
Cây Mã Đề chứa các hợp chất có khả năng chống viêm như flavonoid, terpenoid, glycosid và tannin. Những chất này có khả năng giảm phản ứng viêm bằng cách giảm mức độ của các cytokine tiền viêm và kích thích sản xuất glucocorticoid tại mô.
Do đó, chiết xuất metanol và etanol từ mã đề có tiềm năng được sử dụng như một phương pháp điều trị thay thế hoặc hỗ trợ để giảm tổn thương tế bào qua trung gian viêm sau khi nhiễm độc với Acetaminophen.
Ngoài ra, hạt của cây Mã Đề cũng được đề xuất là nguồn chính để phát triển các sản phẩm mới trong lĩnh vực chống ung thư và chống viêm.
Trong cây Mã Đề có chứa các hợp chất có khả năng chống viêm
5.2 Giúp mau lành vết thương
Mã đề được sử dụng để hỗ trợ quá trình lành vết thương. Bởi chúng có tác dụng giảm viêm, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và giảm đau, do đó vết thương có thể lành nhanh hơn.
Một thử nghiệm trên chuột đã chỉ ra rằng diện tích vết thương lành nhanh hơn ở những con chuột được điều trị bằng mã đề. Đến ngày thứ 15, vết thương đã hoàn toàn lành ở nhóm này.
5.3 Hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn
Một mô hình loét dạ dày đã được áp dụng trên chuột để đánh giá khả năng ức chế vết loét của chiết xuất từ cây mã đề. Kết quả cho thấy rằng, chiết xuất này đã góp phần giảm đáng kể mức độ axit và lượng dịch dạ dày, đó là nhờ vào khả năng ức chế tiết axit dạ dày và tăng cường các yếu tố bảo vệ niêm mạc.
Ngoài ra, hạt của cây Mã Đề được khuyến khích sử dụng trong điều trị bệnh viêm ruột (IBD). Ngoài ra, chiết xuất từ lá mã đề cũng đã được chứng minh có tác dụng giảm nhu động của tá tràng, giảm viêm loét dạ dày và đồng thời có tác dụng chống tiêu chảy.
Bên cạnh sử dụng mã đề, bạn cũng nên bổ sung thực phẩm chức năng nhằm giúp hỗ trợ sức khỏe của dạ dày và đại tràng, từ đó giúp cải thiện chức năng tiêu hóa.
Bổ sung mã đề vào thực đơn hàng ngày sẽ vô cùng có lợi cho hệ tiêu hóa
Một số tác dụng phụ từ Mã Đề
Hầu hết những người trưởng thành khỏe mạnh đều có thể ăn lá cây Mã Đề an toàn, dù sống hay nấu chín. Tuy nhiên, khi sử dụng các dạng bổ sung từ mã đề như viên nang, trà có thể gây ra các triệu chứng nhẹ như buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đầy hơi và phản ứng da. Ngoài ra, nếu sử dụng liều cao sẽ có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn, bao gồm cả sốc phản vệ – một phản ứng dị ứng nghiêm trọng và có thể đe dọa tính mạng.
Các bài thuốc nam sử dụng Mã Đề để chữa bệnh
Dưới đây là một số ứng dụng của cây Mã Đề trong chữa trị các bệnh lý:
– Viêm cầu thận mạn tính: Kết hợp mã đề với phục linh, hoàng bá, rễ cỏ tranh, hoàng liên, mộc thông và sắc nước uống.
– Viêm bàng quang: Sử dụng mã đề kết hợp với phục linh, hoàng bá, trư linh, rễ cỏ tranh và một số bài thuốc khác để tạo nước uống, có thể cải thiện tình trạng sau khoảng 1 tháng.
– Viêm đường tiết niệu: Sử dụng mã đề, bồ công anh, hoàng cầm, lá chi tử, kim tiền thảo, nhọ nồi, ích mẫu, rễ cỏ tranh và cam thảo để dùng làm nước uống trong khoảng 10 ngày.
– Viêm bể thận cấp tính: Sử dụng mã đề tươi kết hợp với rễ cỏ tranh tươi và cỏ bấc đèn tươi, có thể uống nước này trong 5 – 7 ngày.
– Sỏi bàng quang và đường tiết niệu: Sử dụng mã đề kết hợp với rau diếp cá và kim tiền thảo để tạo nước uống, đồng thời uống liên tục trong 5 ngày.
– Bí tiểu tiện và đái ra máu: Sử dụng hạt mã đề, có thể uống nhiều lần trong ngày hoặc kết hợp với trà mã đề để cải thiện tình trạng.
– Thuốc lợi tiểu: Kết hợp mã đề với cam thảo để làm nước uống, uống trong ngày để cải thiện đường tiểu.
– Giảm ho và tiêu đờm: Sử dụng bài thuốc mã đề, cát cánh và cam thảo để tạo nước uống, đồng thời uống trong khoảng 1 tháng để giảm ho và tiêu đờm.
– Chữa bệnh về phổi: Sử dụng mã đề tươi, rửa sạch và sắc nước uống 3 lần mỗi ngày.
– Viêm gan siêu vi trùng: Kết hợp mã đề với nhân trần, lá mơ, chi tử, thái nhỏ và sấy khô để pha trà uống hàng ngày.
– Chảy máu cam: Sử dụng mã đề tươi, rửa sạch và giã nát, sau đó vắt lấy nước cốt uống để cầm máu và làm mát cơ thể. Nếu đang chảy máu cam thì có thể đắp mã đề lên trán và nằm ngửa để ngăn chảy máu tiếp tục.
– Chốc lở ở trẻ em: Sử dụng mã đề tươi, rửa sạch, thái nhỏ và đun lên để ăn hàng ngày cho đến khi bệnh thuyên giảm.
Cây Mã Đề được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc nam để chữa bệnh
Một số chú ý khi sử dụng Mã Đề
Mã Đề được biết đến là một loại cỏ thuốc nam khá lành tính và an toàn cho người sử dụng. Ngoài ra, loại rau này cũng có nhiều lợi ích giúp hỗ trợ điều trị các bệnh, đặc biệt là tăng cường chức năng lợi tiểu, làm mát gan và lợi mật.
Tuy nhiên, khi sử dụng mã đề cũng cần phải được thực hiện một cách cẩn thận và không nên lạm dụng. Khi dùng mã đề làm thuốc hoặc uống trà từ mã đề, bạn cần lưu ý các điểm sau:
8.1 Không sử dụng như trà giải khát
Nhiều người tin rằng mã đề có tác dụng làm mát gan và lợi mật, từ đó có thể sử dụng phơi khô để làm trà thay nước hàng ngày để bảo vệ gan. Tuy nhiên, nếu sử dụng mã đề quá thường xuyên có thể gây hại và không tốt cho sức khỏe.
8.2 Không cây mã đề dùng vào buổi tối
Tác dụng chính của mã đề là tăng cường chức năng lợi tiểu. Do đó, bạn nên tránh sử dụng mã đề vào buổi tối, đặc biệt là khi uống nước sắc từ mã đề. Bởi mã đề có thể gây ra tiểu nhiều lần vào ban đêm, gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Hơn nữa, đây cũng là loại thuốc không nên sử dụng đối với những người có vấn đề về thận như suy thận hoặc yếu thận.
8.3 Phụ nữ mang thai không nên dùng cây mã đề
Mã đề không được khuyến nghị sử dụng cho phụ nữ mang thai trong giai đoạn đầu. Đó là do các thành phần có trong mã đề không mang lại lợi ích cho cả mẹ và thai nhi, từ đó có thể gây ra nguy cơ sảy thai.
Mặc dù mã đề có nhiều tác dụng, nhưng điều này chỉ đúng khi được sử dụng đúng cách, ở liều lượng phù hợp, đồng thời kết hợp với các bài thuốc phù hợp. Khi sử dụng mã đề làm thuốc chữa bệnh tốt nhất nên được thực hiện sau khi tham khảo ý kiến của các chuyên gia và bác sĩ.
Lời kết
Qua bài viết trên, bạn đã hiểu được tại sao cây Mã Đề được nhiều người ưa chuộng ngang với rau má, rau cải,… Đạc biệt, rau mã đề thường được sử dụng phổ biến nhất trong mùa nắng nóng. Hi vọng với các hướng dẫn chi tiết về cách trồng và chăm sóc ở trên, bạn chắc chắn sẽ dễ dàng trồng được những chậu rau mã đề xanh tốt cho lá ăn quanh năm. Chúc bạn thành công!
