Cây Kiệu là loại cây trồng ngắn ngày, dễ chăm sóc, đồng thời có thời gian thu hoạch nhanh và mang lại giá trị kinh tế tương đối cao. Nhu cầu về cây kiệu trên thị trường trong nước đang tăng cao, do đó giá cả tăng lên, từ đó giúp nhiều bà con nông dân ở nhiều khu vực cải thiện cuộc sống, làm giàu nhờ trồng kiệu. Cùng với Nuoitrong.com đi sâu vào chi tiết về cách trồng và chăm sóc cây kiệu để hiểu rõ hơn bạn nhé!
Đặc điểm của cây Kiệu
Cây Kiệu có tên khoa học là Allium chinense, được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như kiệu, giới bạch, rau kiệu, củ kiệu và tiểu toán.
Cây Kiệu là một loại thảo nhỏ, có hình dạng trái xoan thuôn với thân giống như củ hành, có màu trắng và thường nhỏ hơn, đồng thời được bọc bởi nhiều vảy mỏng. Kích thước của thân kiệu dao động từ rất nhỏ khoảng 2 – 3mm đường kính, đến rất lớn khoảng 8 – 10cm.
Lá của cây Kiệu mọc thẳng từ gốc, có dạng dải hẹp, có chiều dài từ 15cm đến 60cm và chiều rộng từ 1,5 mm đến 4 mm. Hoa của cây kiệu nở thành cụm tạo thành dạng tán kép trên đỉnh cuống dài từ 15cm đến 60cm với 6 – 30 tán hoa màu hồng hoặc tím.
Cây Kiệu thường ra hoa từ tháng 6 đến tháng 8. Tuy nhiên thường sẽ bắt đầu gieo trồng cây kiệu từ sau tháng 7 âm lịch để chuẩn bị cho vụ mùa Tết cuối năm.
Cây Kiệu còn có các tên gọi khác là kiệu, giới bạch, rau kiệu, củ kiệu và tiểu toán
Nguồn gốc và cách sử dụng cây Kiệu
Cây Kiệu có nguồn gốc từ Trung Quốc và lan rộng xuống phía nam, đến Lào, Thái Lan, Malaysia và Việt Nam. Trong số các tỉnh miền núi biên giới phía Bắc của Việt Nam như Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, Cao Bằng và Lạng Sơn, kiệu được trồng rất phổ biến.
Quá trình trồng kiệu đòi hỏi thời gian và công sức, yêu cầu sự chăm sóc tỉ mẩn. Sau gần 4 tháng gieo trồng, qua nắng mưa và hấp thụ chất dinh dưỡng từ đất cùng hạt sương từ trời, củ kiệu phát triển thành hình dạng đầy đặn, màu trắng sáng và tỏa ra hương vị đặc trưng. Trên mỗi sào đất trồng kiệu, trung bình thu được khoảng 200 – 300kg củ.
Kiệu là nguyên liệu phổ biến để chế biến muối dưa, làm gia vị và đặc biệt là trong các món ăn truyền thống ngày Tết như dưa món củ kiệu kết hợp với cà rốt và củ cải, thường được ăn kèm với bánh chưng và thịt lợn. Ngoài là một món ăn ngon, củ kiệu cũng được sử dụng như một loại dược liệu trong nhiều bài thuốc dân gian.
Chuẩn bị trước khi trồng cây Kiệu
Trước khi trồng cây Kiệu, đầu tiên bạn nên tiến hành làm đất kĩ lưỡng và cẩn thận:
3.1 Đất trồng
Để trồng cây Kiệu, bạn nên chọn loại đất nhẹ, tơi xốp, giàu mùn, có nhiều cát và dễ thoát nước, đồng thời độ pH của đất nên từ 6 đến 6,5. Hơn nữa, trồng nhiều cây kiệu trên đất thịt nhẹ, đất cát pha hoặc đất phù sa ven sông là tối ưu nhất.
Ngoài ra, đất trồng kiệu cần được cày bừa kỹ, làm sạch cỏ dại, bón đủ lượng phân lót và vôi bột (nếu đất có độ acid cao), sau đó nên lên luống có chiều rộng từ 0,8 đến 1m và đào rãnh có độ sâu khoảng 25 – 30cm.
Đất trồng cây Kiệu nên là loại đất nhẹ, tơi xốp, giàu mùn, có nhiều cát và dễ thoát nước
3.2 Thời vụ trồng
Cây Kiệu có thể trồng suốt năm, tuy nhiên thời điểm chính là từ tháng 9 đến tháng 10 và thu hoạch vào tháng 1 đến tháng 2. Trong mùa vụ này, cây sẽ phát triển mạnh mẽ, mang lại năng suất cao và giá trị thị trường cao khi bán vào dịp Tết. Ngoài ra, vụ phụ có thể tiến hành từ tháng 4 đến tháng 5, thu hoạch vào tháng 7 đến tháng 8.
Cách trồng cây Kiệu chi tiết
– Bón phân lót cho cây: Đối với diện tích 1 hecta trồng kiệu, lượng phân cần bón lót gồm 25 – 27 tấn phân chuồng hoai mục, 300 kilogram lân supe, 150 kilogram kali clorua và 100 kilogram tro bếp. Tất cả các loại phân trên sẽ được phân bố đều trước khi lên luống để trồng.
– Chuẩn bị củ kiệu giống: Sau khi thu hoạch thì những củ kiệu lớn, đồng đều và không bị nhiễm sâu hại được chọn ra và phơi khô cho lá héo. Sau đó, chúng được bó lại thành từng bó và treo trên giàn để bảo quản cho đến khi sẵn sàng trồng. Ngoài ra, trước khi trồng, củ kiệu được tách ra thành từng tép, mỗi tép chỉ trồng một hốc.
– Trồng kiệu: Bạn cần sử dụng ngón tay trỏ hoặc một chiếc dầm gỗ có đường kính 2 – 3cm để tạo lỗ, sau đó đặt củ kiệu giống xuống sâu khoảng 5 – 6cm. Hơn nữa, bạn có thể trồng cây Kiệu theo hình thức hàng dọc hoặc hàng ngang với khoảng cách 20 – 25cm giữa các hàng và 10 – 12cm giữa các cây. Đồng thời lưu ý rằng không nên lấp đất vào lỗ, chỉ cần rải một lớp đất mỏng phía trên mặt luống, sau đó sử dụng rạ trùm kín và tưới đủ lượng nước ấm.
Bạn cần thực hiện bón phân cho cây Kiệu trước khi lên luống để trồng
Cách chăm sóc cây Kiệu đúng kĩ thuật
– Bạn cần liên tục diệt cỏ phía trên mặt luống và tưới đủ nước để cây Kiệu phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ, từ đó tạo ra củ lớn hơn. Ngoài ra, sau khi trồng được một tháng, bạn cần dỡ rạ ra xới xáo, vun gốc và bón thúc cho cây. Sau đó, lại phủ rạ trở lại như cũ nhằm ngăn chặn sự phát triển của cỏ dại, đồng thời giữ đất tơi xốp và thúc đẩy sự phát triển của cây.
– Ngoài lượng phân bón lót, bạn cần bón thúc cho cây Kiệu 2 – 3 lần, mỗi lần cách nhau khoảng 12 – 15 ngày. Hơn nữa, lượng phân cần sử dụng là 35 – 40kg ure và 8 – 10kg kali mỗi lần bón. Đồng thời phân bón có thể được hòa với nước và tưới vào gốc cây hoặc kết hợp với làm cỏ, rắc phân giữa các hàng, sau đó vun gốc cây.
Phòng trừ sâu bệnh hại xuất hiện trên cây Kiệu
Cây Kiệu tương tự như cây hành và tỏi, thường bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố gây bệnh chính như sau:
– Sâu ăn lá thường xuất hiện trong giai đoạn mới trồng khi cây Kiệu còn non. Để khắc phục, bạn có thể sử dụng một số loại thuốc trừ sâu như Polytrin 400SCW, Sele-cron 500ND pha với nồng độ từ 0,1 – 0,15% để phun xịt trừ.
– Bệnh sương mai thường phát sinh và gây bệnh trong điều kiện nhiệt độ thấp dưới 25°C và độ ẩm không khí cao trên 85%, bệnh có thể gây tổn thất đáng kể cho cây. Để phòng tránh, bạn có thể sử dụng thuốc Boóc-đô 1%, Oxyclorua Đồng 1 – 1,15%.
– Bệnh thối củ do vi khuẩn Erwinia sp. hoặc nấm Botrytis gây bệnh từ cây có củ cho đến khi thu hoạch và trong quá trình bảo quản. Bệnh thối củ thường phát sinh trong môi trường ẩm ướt, đặc biệt là khi bón phân không cân đối, thường xuyên bón quá nhiều đạm, thiếu lân và kali. Do đó, bạn có thể xử lý củ cây con trước khi trồng bằng thuốc trừ nấm Benomyl 50WP. Ngoài ra, khi phát hiện dấu hiệu của bệnh, bạn có thể sử dụng Validacyl 50WP, Rovral 50WP, Ridomil 68WP hoặc Aliette 80WP, pha với nồng độ 0,3% để xịt đều lên mặt luống.
Cây Kiệu thường bị ảnh hưởng bởi các loại sâu bệnh hại, bạn cần chú ý các biện pháp phòng trừ phù hợp
Thu hoạch cây Kiệu
Cây Kiệu có thể được thu hoạch sau khoảng 3 – 5 tháng (tuỳ thuộc vào mùa vụ và mục đích sử dụng, có thể dùng để ăn tươi hoặc thu hoạch củ già). Ngoài ra, trước khi thu hoạch, bạn nên tháo nước vào các rãnh để làm mềm đất và dễ dàng nhổ cây. Khi nhổ, bạn nên rửa sạch đất ra khỏi củ và bó lại thành từng bó.
Công dụng của củ Kiệu
Củ kiệu có thể được biến thành nhiều món ăn khác nhau, một trong những món tiêu biểu là củ kiệu muối, thường được ưa chuộng vào mỗi dịp Tết. Ngoài là một phần không thể thiếu trong bữa cơm đặc biệt vào dịp Tết và làm cho bữa ăn thêm phong phú, củ kiệu còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe mà bạn có thể chưa biết:
8.1 Cung cấp vitamin và khoáng chất cho cơ thể
Tác dụng đầu tiên rõ ràng của củ kiệu là có chứa một lượng lớn vitamin và axit cần thiết cho sức khỏe. Các chuyên gia chỉ ra rằng củ kiệu chứa một lượng vitamin phong phú bao gồm Vitamin A, D, K, E và nhiều khoáng chất như sắt, canxi,… Cụ thể, khoảng 100 gram củ kiệu cung cấp khoảng 3 gram protein, 19 gram carbohydrate, 1,5 gram chất béo và một lượng lớn các khoáng chất quan trọng cho cơ thể. Do đó, thêm củ kiệu vào chế độ ăn hàng ngày là một cách hiệu quả để cung cấp dưỡng chất cần thiết cho sức khỏe.
Trong củ kiệu có nhiều vitamin và khoáng chất có lợi cho cơ thể
8.2 Hỗ trợ lưu thông máu
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng hoạt chất acid lactic có trong củ kiệu muối chua có tác dụng tích cực giúp giảm cholesterol trong máu, làm giảm mảng bám trong các mạch máu và cải thiện sự lưu thông máu. Điều này giải thích tại sao những người thường xuyên sử dụng củ kiệu trong khẩu phần ăn uống thường có ít nguy cơ bị đột quỵ.
8.3 Giúp giải cảm
Củ kiệu thuộc họ nhà hành nên giống như hành tươi cũng có tác dụng giải cảm tuyệt vời. Theo Đông y, củ kiệu có hương vị cay và tính nhiệt, đồng thời chứa nhiều vitamin và khoáng chất. Do đó, khi bạn cảm thấy ốm hoặc đang mắc bệnh cảm, sử dụng củ kiệu có thể giúp giải cảm và tăng cường hệ miễn dịch.
Bên cạnh đó, bạn có thể sử dụng củ kiệu để nấu cháo hoặc canh hay có thể xào cùng thịt để tạo ra một món ăn thơm ngon và bổ dưỡng cho sức khỏe.
Củ kiệu có tác dụng giải cảm tuyệt vời
8.4 Tốt cho sức khỏe tim mạch
Củ kiệu có tác dụng rất tốt đối với sức khỏe tim mạch. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những người thường xuyên tiêu thụ củ kiệu có thể giảm đến 60% nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch so với những người không sử dụng. Đó là bởi hợp chất chống oxy hóa quercetin có trong củ kiệu có khả năng làm sạch các mạch máu và giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch.
8.5 Giúp chữa đầy bụng, khó tiêu
Món củ kiệu muối chua không chỉ là một lựa chọn tuyệt vời cho bữa cơm Tết mà còn có tác dụng hỗ trợ điều trị các vấn đề về tiêu hóa như đầy bụng, khó tiêu, tiêu chảy và táo bón. Hơn nữa, khi củ kiệu được ủ muối chua, chúng sẽ lên men và sản sinh ra các vi sinh vật có lợi giúp cải thiện hoạt động tiêu hóa và ngăn ngừa các vấn đề về đường ruột.
8.6 Tăng cường sức khỏe của gan
Gan được biết đến với vai trò quan trọng trong quá trình thanh lọc và giải độc cơ thể. Để giảm gánh nặng cho gan, bạn nên sử dụng rau củ quả và các loại trà thanh nhiệt giải độc. Ngoài ra, sử dụng củ kiệu cũng là một biện pháp hiệu quả để bảo vệ gan và thúc đẩy quá trình thanh lọc cơ thể.
Hơn nữa, củ kiệu đạt hiệu quả bảo vệ gan tốt nhất khi được ủ trong muối chua. Đồng thời loại thực phẩm này giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của rượu bia, đặc biệt là trong dịp Tết Nguyên Đán.
Ăn củ kiệu muối chua rất tốt cho sức khỏe của gan
8.7 Giúp chống oxi hóa
Tác dụng làm đẹp từ củ kiệu là điều mà rất nhiều chị em yêu thích. Trong thành phần của củ kiệu có chứa hàm lượng lớn chất chống oxy hóa, do đó, sử dụng kiệu giúp bảo vệ da khỏi tác động của các gốc tự do gây lão hóa.
Bạn nên tăng cường sử dụng củ kiệu 2 – 3 lần mỗi tuần sẽ giúp có làn da tươi trẻ, căng mọng và giữ mãi nét thanh xuân.
8.8 Giảm nguy cơ mắc ung thư
Một điều bất ngờ về củ kiệu là khả năng phòng ngừa ung thư, đặc biệt là ung thư dạ dày và ung thư phổi. Đó là nhờ vào hoạt chất laxogenin kết hợp với khả năng chống oxy hóa tuyệt vời. Từ đó hỗ trợ tiêu diệt các gốc tự do gây hại, đồng thời ngăn chặn sự hình thành và phát triển của các tế bào ung thư.
8.9 Có lợi cho hệ tiêu hóa
Củ kiệu là một nguồn thực phẩm đa dạng và giàu dinh dưỡng, có thể được chế biến thành nhiều món ăn ngon. Trong số đó, món dưa kiệu muối chua không chỉ ngon miệng mà còn có tác dụng kích thích tiêu hóa và cung cấp các vi khuẩn có lợi như lactobacilli, acidophilus và L.plantarum cho hệ tiêu hóa.
Đồng thời, món dưa kiệu muối chua vẫn giữ lại một lượng lớn vitamin A, E và các khoáng chất quan trọng như sắt, canxi, magie và chất xơ, từ đó giúp cơ thể phòng chống bệnh táo bón hiệu quả.
Những ai không nên ăn củ Kiệu?
Mặc dù củ kiệu mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, tuy nhiên không nên tiêu thụ quá mức, đặc biệt là đối với những nhóm người sau đây:
– Người bị khí hư nên hạn chế sử dụng củ kiệu bởi có thể gây tổn thương nặng hơn cho hệ thống khí huyết, ảnh hưởng đến sự cân bằng của lục phủ ngũ tạng.
– Người mắc bệnh đau đầu cũng nên tránh củ kiệu bởi có thể làm tình trạng đau đầu trở nên nghiêm trọng hơn.
– Người bị bệnh về dạ dày cũng cần hạn chế tiêu thụ củ kiệu quá nhiều bởi có thể gây ra sự dư thừa axit trong dạ dày, tăng nguy cơ mắc bệnh loét dạ dày và trào ngược dạ dày.
Củ kiệu rất tốt cho sức khỏe, tuy nhiên vẫn có một số người không nên sử dụng
Củ Kiệu và củ hành khác nhau như thế nào?
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa củ kiệu và củ hành, nhưng thực tế, hai loại củ này có cùng một họ nhưng khác nhau về hình dáng và kích thước:
– Củ kiệu có phần củ thon, dài và nhỏ hơn so với củ hành. Màu sắc của củ kiệu thường là tím nhạt, hương vị hơi nồng và cay gắt.
– Trái lại, củ hành có thân màu trắng, lớn hơn và tròn hơn so với củ kiệu. Hương vị của củ hành thường hăng cay.
Cách chọn mua củ Kiệu tươi ngon
Để tạo ra món củ kiệu ngon, bạn cần lựa chọn củ kiệu đúng chuẩn để đảm bảo độ tươi ngon. Dưới đây là hai tiêu chí bạn nên dựa vào khi chọn mua củ kiệu:
– Kích thước của củ kiệu: Bạn cần chọn những củ có thân nhỏ vừa phải. Đồng thời tránh chọn các củ có thân quá to vì chúng có thể mang lại hương vị hăng cay quá mạnh. Các củ kiệu có thân nhỏ sẽ dễ dàng thấm gia vị, tạo nên hương vị đồng đều, vừa ăn và có độ giòn thích hợp hơn.
– Hình dáng của củ: Bạn nên ưu tiên chọn những củ kiệu có hình dáng không bị biến dạng, màu trắng tươi, đồng thời không có dấu hiệu của vết thương hoặc trầy xước. Từ đó đảm bảo rằng củ kiệu bạn chọn có chất lượng tốt và sẽ tạo ra một món ăn ngon và hấp dẫn.
Bạn cần dựa vào hình dáng và kích thước để chọn lựa những củ kiệu tươi ngon nhất
Cách làm củ Kiệu muối chua giòn rụm thơm ngon
Kiệu được sử dụng rộng rãi như một nguồn thực phẩm có thể chế biến thành các món ăn, được sử dụng uống hoặc ngoài da. Củ kiệu có đặc tính ấm, nóng và giàu vitamin, do đó, ăn thường xuyên có thể tăng cường sức đề kháng, giúp giải cảm và phòng ngừa bệnh cúm một cách hiệu quả. Không chỉ vậy, củ kiệu muối chua cũng có tác dụng giảm lượng cholesterol trong máu đáng kể, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch và đột quỵ.
Quá trình chế biến kiệu ngâm theo cách truyền thống, tạo ra một sản phẩm trắng và chua ngọt, bao gồm các bước sau:
– Bước 1: Rửa sạch củ kiệu với nước và ngâm trong nước có thêm tro bếp trong khoảng 12 tiếng để giảm mùi hăng của củ kiệu. Sau khi ngâm, rửa lại củ kiệu với nước sạch và làm sạch phần đuôi và rễ của củ kiệu.
– Bước 2: Sau khi làm sạch rễ và vỏ của kiệu, ngâm củ kiệu trong nước có pha phèn chua trong khoảng 4 tiếng để giữ cho củ kiệu giữ được màu trắng đẹp mà không bị thâm. Đây là một mẹo truyền thống được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác, cách làm này vẫn đơn giản và dễ thực hiện.
– Bước 3: Rửa sạch kiệu và phơi nắng nhẹ để củ kiệu ráo nước và trắng hơn. Sau đó, làm sạch bụi bẩn, rễ và màng của củ kiệu một lần nữa.
– Bước 4: Trộn củ kiệu với các loại gia vị như muối, đường và giấm theo khẩu vị của gia đình.
– Bước 5: Xếp củ kiệu vào hũ thủy tinh và thêm củ cải đỏ hoặc vài trái ớt vào để ngâm cùng. Đồng thời đậy kín nắp và để trong khoảng 1 tuần, sau đó bạn sẽ có kiệu chua để sử dụng. Hơn nữa, bạn nên chọn hũ thủy tinh để ngâm kiệu sẽ giúp quá trình lên men diễn ra tốt hơn.
Lời kết
Trên đây là toàn bộ hướng dẫn chi tiết về cách trồng cũng như chăm sóc cây Kiệu sao cho đúng chuẩn kĩ thuật. Đồng thời, qua bài viết cũng đã chỉ ra những lợi ích vô cùng tuyệt vời của củ kiệu đối với sức khỏe con người. Vậy thì còn chần chừ gì nữa mà không tiến hành trồng ngay cây Kiệu để thêm vào mâm cơm ngày Tết của gia đình thêm hấp dẫn. Chúc bạn thành công!
