Ngày nay, việc uống chè đã trở thành một phong tục phổ biến đối với người Việt Nam. Và hơn hết không thể thiếu chè trong các dịp đặc biệt và cả trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, bạn đã bao giờ tìm hiểu về cách cây Chè Xanh được trồng như thế nào chưa? Hãy cùng Nuoitrong.com tham khảo ngay trong bài viết dưới đây nhé!
Đặc điểm của cây Chè Xanh
Ở nước ta, cây Chè Xanh hay còn gọi là cây trà xanh, đã có từ lâu trồng nhiều nhất ở vùng núi trung du Bắc Bộ. Với tiềm năng kinh tế cao, cây chè xanh ngày càng được trồng rộng rãi hơn. Cây thuộc họ Chè (Theaceae), một họ thực vật có hoa với những đặc điểm nổi bật như sau:
Thân và cành
Cây Chè Xanh có một thân chính mọc thẳng, trên đó phân cấp các cành phụ. Do đặc điểm hình dạng phân cành khác nhau, người ta thường phân loại thân chè thành ba loại: thân bụi, thân gỗ và thân bán gỗ. Các cành của cây chè xanh thường phát triển từ mầm dinh dưỡng, trên các cành này thường chia thành nhiều đốt. Cùng với thân, các cành chè đóng vai trò tạo khung tán cho cây chè.
Mầm chè
Mầm chè xanh được phân chia thành nhiều loại, trong đó có hai loại chính:
– Mầm dinh dưỡng tiến triển thành cành lá.
– Mầm sinh thực phát triển thành nụ hoa và trái.
Đặc điểm hình thái của cây Chè Xanh
Búp chè
Tên gọi “búp chè” được sử dụng để chỉ đoạn non ở đỉnh của cành chè. Bộ phận này được hình thành chủ yếu từ các mầm dinh dưỡng. Kích thước của búp chè có thể khác nhau tùy thuộc vào nhiều yếu tố như loại cây, chế độ dinh dưỡng, điều kiện môi trường và kỹ thuật trồng trọt.
Có hai loại búp chè chính:
– Búp chè bình thường: Búp này bao gồm cả lá non và tôm chè.
– Búp mù xòe: Loại búp này có lá non nhưng không có phần tôm.
Lá chè
Lá chè thường mọc ra từ đốt trà, có màu xanh lục đậm từ trên xuống và có nhiều gân trên mặt lá. Rìa lá thường có dạng răng cưa. Lá chè Thái Nguyên thường có kích thước trung bình là khoảng 3 – 5cm chiều dài và 2 – 6cm chiều rộng. Tuy nhiên, kích thước này có thể biến đổi tùy thuộc vào giống cây, chế độ dinh dưỡng và cách chăm sóc.
Trên cây chè sẽ có nhiều loại lá khác nhau, bao gồm:
– Lá vẩy ốc: có màu nâu, cứng và có các vẩy nhỏ trên bề mặt.
– Lá mẹ: được gọi là lá mẹ vì chúng chủ yếu đóng vai trò nuôi dưỡng chồi mới trên cây chè.
– Lá cá: là loại lá thật đầu tiên phát triển nhưng chúng không phát triển đầy đủ như lá thông thường.
– Lá thật: phát triển hoàn chỉnh trên cành chè theo các dạng khác nhau.
– Tôm chè: là phần lá non chưa mở ra hoàn toàn, được bao bọc bởi nhiều lá non khác xung quanh.
Trên cây Chè Xanh sẽ có rất nhiều loại lá khác nhau
Rễ chè
Bộ rễ hoàn thiện của cây chè bao gồm các loại rễ như rễ chính (rễ trụ), rễ hấp thu và rễ bên. Rễ trụ là loại rễ mọc đầu tiên, chúng thường đâm sâu vào lòng đất khoảng 1m. Trong điều kiện đất tốt và tơi xốp, rễ trụ có thể phát triển sâu đến 3m dưới lòng đất. Rễ hấp thu và rễ bên thường lan rộng ở tầng đất từ 10 đến 40cm với nhiệm vụ chính là tìm kiếm dinh dưỡng để nuôi cây.
Hoa chè
Hoa chè phát triển từ mầm sinh thực và thường mọc dưới dạng các cụm hoa ở nách lá. Đây là hoa lưỡng tính, màu trắng và thường có 5 – 7 cánh hoa. Trên hoa có cả nhị và nhụy, tuy nhiên, tự thụ của hoa trà chỉ chiếm khoảng 2 – 3%, phần lớn vẫn phụ thuộc vào giao phấn. Thời gian ủ nụ của cây chè thường diễn ra vào khoảng tháng 6 và hoa bắt đầu nở rộ từ tháng 11 đến tháng 12 hàng năm.
Quả và hạt chè
Quả của cây chè thuộc loại quả nang. Trong mỗi quả, có khoảng ba nang chia thành ba ngăn riêng biệt và mỗi ngăn chứa một hạt. Trung bình, mỗi quả chè như vậy có thể cho ra từ hai đến bốn hạt chè. Quả chè khi chín sẽ chuyển sang màu nâu. Quả khô có thể tự nứt ra, giúp hạt chè tự nhiên bắn ra khỏi quả.
Hạt chè được phủ bởi một lớp vỏ dày và cứng. Phần diệp tử trong hạt lớn, chiếm đến ba phần tư trọng lượng của hạt. Ngoài ra, hàm lượng dầu và chất béo trong hạt cũng rất cao, lên đến trên 30%. Hạt chè thường chín sớm, do đó cần thu hoạch nhanh để bảo quản được chất dinh dưỡng của hạt.
Cách trồng cây Chè Xanh chi tiết
Trong quá trình trồng cây Chè Xanh, bạn cần tuân theo các bước cụ thể sau đây:
Đất trồng
Đất trồng chè nên được ưu tiên chọn là đất có tầng canh tác ở mức 80cm trở lên, có kết cấu tơi xốp và mạch nước ngầm dưới bề mặt không dưới 100cm. Hơn nữa, độ pH nằm trong khoảng từ 4 đến 6 độ, và độ dốc bình quân không vượt quá 25 độ là lựa chọn hợp lý.
Chọn giống
Trong quá trình trồng cây Chè Xanh tại vườn, giống cây là yếu tố quan trọng nhất bởi sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cây.
Khi lựa chọn giống cây chè, bạn cần chú ý đến khả năng sống và thích nghi của chúng với điều kiện môi trường tại khu vực trồng. Giống cây chè cần phải có khả năng phát triển tốt, không bị nhiễm sâu bệnh và có khả năng kháng lại các tác động của sâu bệnh. Theo kinh nghiệm của nhiều người trồng cây trước đây, lựa chọn cây chè được nhân vô tính thông qua phương pháp giâm cành trong túi bầu là tốt nhất.
Khi trồng cây Chè Xanh bạn cần chọn giống cẩn thận bởi sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng và phát triển của cây
Tạo hố trồng
Để đảm bảo cho sự phát triển của cây Chè Xanh, bạn cần chuẩn bị đất và phân xanh khoảng một tháng trước khi bắt đầu trồng cây giống. Từ đó sẽ tạo nên loại đất phù hợp và đem lại năng suất tốt cho cây trồng.
Hiện nay, có hai phương pháp cơ bản để trồng chè, đó là cày rạch và bổ hố. Độ sâu lý tưởng của hố và rạch là từ 20 đến 25cm. Ngoài ra, khoảng cách giữa các hàng cây cũng cần được tính toán một cách cẩn thận, tùy thuộc vào số lượng cây được trồng trong mỗi hàng để đảm bảo không gian phát triển đủ cho mỗi cây.
Bón lót
Khi thực hiện cách trồng cây Chè Xanh, không nên trồng cây ngay sau khi vừa bổ rãnh hoặc đào đất. Hơn nữa, đất sau khi đào xong cần được bón thêm một lớp phân hữu cơ để cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho cây trong giai đoạn đầu khi rễ hấp thụ và chưa phát triển. Liều lượng phân bón nên là 20 đến 30 tấn/ha và 100 đến 150kg P2O5/ha. Đồng thời chú ý rằng phân và đất phải được trộn đều lên.
Trong quá trình chuẩn bị đất trồng, bạn cần bón phân hữu cơ nhằm cung cấp chất dinh dưỡng cho cây
Thời vụ trồng
Tại miền Bắc, thời vụ giâm cành diễn ra từ tháng 1 đến tháng 2 và từ tháng 7 đến hết tháng 8. Thời vụ trồng bầu là từ tháng 1 đến tháng 3 và từ tháng 8 đến tháng 9.
Ở miền Nam, quá trình giâm cành thường diễn ra từ tháng 2 đến tháng 3 và từ tháng 5 đến hết tháng 7. Thời vụ trồng bầu chủ yếu diễn ra từ tháng 2 đến tháng 4 và từ tháng 6 đến tháng 7.
Mật độ trồng
Mật độ trồng cây cần được tính toán kỹ lưỡng và thận trọng trước khi thực hiện quy trình trồng chè xanh.
Ở những vùng địa hình dốc dưới 15 độ, khoảng cách giữa các cây nên là từ 0,4 đến 0,5m và giữa các hàng là từ 1,4 đến 1,5m. Trên đất có địa hình dốc trên 15 độ, khoảng cách giữa các cây nên là từ 0,3 đến 0,4m và giữa các hàng là từ 1,2 đến 1,3m.
Các bước trồng cây Chè Xanh chi tiết
Đầu tiên, bạn cần cắt bỏ túi bầu trước khi đặt cây vào hố hoặc rãnh đã được chuẩn bị. Từ đó sẽ giúp cho rễ cây có không gian tự do để phát triển.
Tiếp theo, bạn hãy đặt nhẹ nhàng bầu cây vào vị trí đã chuẩn bị trước đó, sau đó lấp đất lại và nén đều xung quanh. Đồng thời thêm một lớp đất tơi xốp lên trên vết cắt ở phần bầu cây với độ dày khoảng từ 1 đến 2cm.
Ngoài ra, bạn cần canh đặt cây sao cho chúng hướng cùng một hướng theo chiều gió chính để tăng khả năng phát triển.
Khi hoàn tất các bước trên, bạn có thể đặt tủ rác lên trên hoặc phủ rơm hai bên hàng chè. Hốc trồng cần có độ dày từ 8 đến 10cm và chiều rộng từ 20 đến 30cm.
Tuy nhiên, cần nhớ rằng những loại cỏ được sử dụng để phủ lên chè phải là những loại không có khả năng tái sinh lại.
Bạn cần thực hiện trồng chè đúng kĩ thuật theo từng bước nhằm giúp cây có thể sinh trưởng và phát triển tốt nhất
Cách chăm sóc cây Chè Xanh đúng kĩ thuật
Sau khi trồng cây Chè Xanh, quá trình chăm sóc đóng vai trò quan trọng giúp đạt được năng suất cao. Bạn cần lưu ý các yếu tố sau:
– Tưới nước: Cây chè cần được tưới nước đều đặn, đặc biệt là trong mùa khô và các giai đoạn quan trọng như khi cây ra hoa hoặc trái sắp chín.
– Phòng và diệt trừ cỏ dại: Bạn cần dọn sạch cỏ ở khu vực trồng để tránh cỏ dại cạnh tranh với cây chè về chất dinh dưỡng. Hơn nữa, trước mỗi mùa trồng, bạn cần làm sạch cỏ và xới đất đều cũng như xới gốc từ 2 đến 3 lần mỗi năm.
– Phòng trừ sâu bệnh: Có hai biện pháp phòng trừ sâu bệnh hiệu quả được áp dụng cho cây chè. Đầu tiên là biện pháp canh tác bao gồm diệt côn trùng, cỏ dại và mầm bệnh. Thứ hai là sử dụng các biện pháp sinh học như trồng cây trong môi trường bóng mát và tránh lá cháy hoặc khô.
Trong quá trình chăm sóc cây Chè Xanh, bạn cần chú ý tới 3 yếu tố cơ bản là tưới nước, diệt trừ cỏ dại và phòng ngừa sâu bệnh
Ngoài ra, bạn cần chú ý thêm một số yếu tố sau:
Cắt tỉa và tạo hình cho cây Chè Xanh
Bạn nên chú ý đến cắt tỉa và tạo hình cho cây bởi có thể giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt hơn. Quy trình thực hiện như sau:
– Lần 1: Khi cây chè đạt đến 2 năm tuổi: Bạn cần cắt đốn thân chính cách mặt đất từ 12 đến 15cm. Đồng thời cắt đốn cành cách mặt đất từ 30 đến 35cm.
– Lần 2: Khi cây chè đạt đến 3 năm tuổi: Bạn cần cắt đốn thân chính cách mặt đất từ 30 đến 35cm. Ngoài ra cần cắt đốn cành cách mặt đất từ 40 đến 45cm.
Bón phân
Để đảm bảo sự sinh trưởng mạnh mẽ cho cây chè, bạn cần thực hiện bón phân đúng liều lượng và thời gian.
Mỗi năm, cây chè cần được bón thúc sử dụng phân bón NPK tỷ lệ 3:1:1. Lượng phân bón cần cung cấp khoảng 35N/1 tấn chè, cùng với 75kg MgSO/1ha đất trồng chè. Đồng thời bón phân được thực hiện 4 lần trong mỗi năm.
Trong quá trình bón phân, bạn cần lật toàn bộ diện tích đất lên và sau đó có thể đào rạch sâu từ 20 đến 25cm giữa hai hàng cây chè với chiều rộng từ 25 đến 30cm. Ngoài ra, phần lá và cành chè khi đốn có thể được tái sử dụng để ép xanh kết hợp với phân hữu cơ khác và bón lại cho cây với liều lượng từ 30 đến 35 tấn/ha.
Thu hoạch cây Chè Xanh
Để thu hoạch những búp chè xanh không bị ảnh hưởng bởi sâu bệnh, bạn nên ưu tiên thu hoạch vào buổi sáng để giữ nguyên vị chè. Sau khi thu hoạch xong, bạn cần loại bỏ những lá già để tạo điều kiện cho những chồi non phát triển tốt hơn, từ đó sẽ đem lại năng suất cao hơn cho các lần thu hoạch sau.
Bạn nên ưu tiên thu hoạch cây Chè Xanh vào buổi sáng để giữ nguyên vị chè
Công dụng của cây Chè Xanh
Chè Xanh từ xưa đến nay luôn được ưa chuộng bởi chúng có các lợi ích tuyệt vời sau:
Giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim
Theo một số nghiên cứu, Chè Xanh có thể giúp cải thiện một số yếu tố nguy cơ chính gây ra bệnh tim và đột quỵ, bao gồm việc cải thiện mức độ cholesterol toàn phần và mức độ cholesterol LDL (độc hại).
Ngoài ra, Chè Xanh còn có khả năng tăng cường khả năng chống oxy hóa của máu, giúp bảo vệ các phân tử LDL khỏi quá trình oxy hóa, một trong những nguyên nhân dẫn đến bệnh tim.
Chè Xanh có thể giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ
Giúp đốt cháy chất béo
Theo nghiên cứu, Chè Xanh có thể tăng cường quá trình đốt cháy chất béo và kích thích trao đổi chất.
Caffeine cũng có thể cải thiện hiệu suất vận động bằng cách kích thích việc sử dụng axit béo từ mô mỡ làm nguồn năng lượng.
Hơn nữa, sự tăng cường của Chè Xanh đối với tỷ lệ trao đổi chất trong thời gian ngắn có ý nghĩa là chúng có thể hỗ trợ quá trình giảm cân.
Phòng bệnh đái tháo đường
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng cây Chè Xanh có thể có lợi cho việc giảm nhẹ lượng đường trong máu và giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường loại 2.
Bệnh đái tháo đường loại 2 thường liên quan đến sự tăng cao của đường trong máu, có thể do kháng insulin hoặc không có khả năng sản xuất insulin. Chè Xanh có thể giúp cải thiện độ nhạy insulin và giảm lượng đường trong máu.
Một nghiên cứu được thực hiện trên cá nhân ở Nhật Bản đã chỉ ra rằng những người tiêu thụ Chè Xanh nhiều nhất có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường loại 2 thấp hơn khoảng 42%.
Giảm nguy cơ mắc ung thư
Trong Chè Xanh chứa chất chống oxy hóa mạnh có khả năng bảo vệ cơ thể chống lại bệnh ung thư. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người thường uống Chè Xanh thường có nguy cơ mắc các loại ung thư như ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt và ung thư đại trực tràng thấp hơn.
Trong Chè Xanh có chất chống oxi hóa mạnh giúp giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư
Tăng cường sức khỏe răng miệng
Chất catechin trong cây Chè Xanh cũng có lợi cho sức khỏe của răng miệng. Các nghiên cứu trong ống nghiệm đã chỉ ra rằng catechin có thể ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn gây hình thành mảng bám, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra hôi miệng và sâu răng.
Tuy nhiên, việc tiêu thụ quá nhiều trà có thể ảnh hưởng đến sự hấp thụ sắt do chất tannin, đồng thời cũng có thể gây ra sự xỉn màu răng khi chất này tích tụ trên bề mặt men răng.
Giúp chống oxi hóa
Trong Chè Xanh chứa những chất giúp kích thích cơ thể cung cấp cholesterol tốt và loại bỏ cholesterol xấu.
Ngoài ra, Chè Xanh cũng có thể giúp làm giảm sự xuất hiện của các nếp nhăn trên khuôn mặt. Trong trà xanh có chứa polyphenols, là một loại chất chống oxy hóa có khả năng chống lại gốc tự do, từ đó giúp làm chậm quá trình lão hóa da.
Một số chú ý khi sử dụng Chè Xanh
Có nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng quá trình chế biến cây Chè Xanh thành dạng khô có thể làm mất khoảng 14% lượng catechin, bao gồm các chất chống oxy hóa, đặc biệt là EGCG – một trong những chất này có khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ. Vì vậy, trà xanh tươi vẫn được xem là tốt nhất. Ngoài ra, để tránh tình trạng phản tác dụng khi sử dụng trà xanh bạn cần:
– Chọn thời điểm sử dụng: Bạn nên uống sau bữa ăn để đạt hiệu quả cải thiện sức khỏe tốt nhất. Đồng thời tránh uống trà xanh vào buổi sáng sau khi thức dậy hoặc khi đói để giảm nguy cơ đối với vấn đề đường tiêu hóa, cũng như để tránh cảm giác chóng mặt và buồn nôn.
– Học cách pha trà: Nhằm giúp bảo quản hương thơm và hoạt chất có lợi cho sức khỏe của trà. Bạn nên sử dụng nước nóng có nhiệt độ khoảng 85 độ C để pha trà, vì sử dụng nước sôi 100 độ C có thể làm mất hương vị và dưỡng chất của trà.
– Tránh sử dụng nước trà xanh đặc: Uống trà xanh đặc có thể gây kích thích thần kinh, gây khó ngủ và tăng nguy cơ nhiễm độc gan, làm giảm khả năng đào thải qua thận.
Khi sử dụng chè xanh, để tránh phản tác dụng bạn cần chú ý tới một số các yếu tố
– Tránh uống trà xanh đồng thời với thuốc tây: Đối với những người đang sử dụng thuốc tây để điều trị bệnh thì không nên kết hợp uống trà xanh để tránh nguy cơ tương tác thuốc.
– Hạn chế mức tiêu thụ: Mỗi ngày chỉ nên uống từ 100 – 200ml trà xanh.
– Không để nước trà xanh qua đêm: Bởi có thể làm tăng nguy cơ sinh ra các chất không lành mạnh cho sức khỏe.
– Khi sử dụng trà xanh cho mục đích làm đẹp da: Cần kiểm tra xem da có mẫn cảm hoặc dị ứng với trà xanh không, và chú ý kiểm tra thành phần của sản phẩm chứa chiết xuất trà xanh.
– Sử dụng cây Chè Xanh cho từng trường hợp cụ thể:
+ Người có mức Cholesterol cao: Nên uống Chè Xanh mỗi ngày 1 – 2 lần với lượng khoảng 150 – 2500mg.
+ Người bị cao huyết áp: Dùng trà xanh 3 lần mỗi ngày, sau bữa ăn 2 giờ bằng cách đun sôi 3g trà với 150ml nước.
+ Còn đối với người bị huyết áp thấp thì nên uống 400ml chè xanh trước bữa ăn trưa.
Ngoài ra, nếu tiêu thụ quá nhiều Chè Xanh thì có thể gặp một số tác dụng phụ như:
– Cảm giác chóng mặt, đau đầu và các triệu chứng rối loạn đường tiêu hóa.
– Tăng độc tính cho gan có thể xảy ra do liên quan đến chất chuyển hóa hoặc nồng độ cao của epigallocatechin gallate.
Lời kết
Chúng tôi mong rằng sau khi đọc bài viết này, bạn đã có kiến thức về cách trồng và chăm sóc cây Chè Xanh. Đồng thời hiểu rõ những yếu tố cơ bản quan trọng để cây chè phát triển mạnh mẽ qua từng giai đoạn. Đừng ngần ngại liên hệ với Nuoitrong.com nếu gặp bất kỳ vấn đề hay thắc mắc nào liên quan đến cách trồng các loại cây bạn nhé!
