Đậu Hà Lan là một loại thực phẩm rất phổ biến trên khắp thế giới, không chỉ là nguồn dinh dưỡng phong phú mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe như là giảm nguy cơ ung thư và cải thiện sức khỏe tim mạch. Với khả năng trồng không kén đất và dễ chăm sóc, loại cây này đã trở thành lựa chọn phổ biến cho việc trồng tại nhà. Hãy cùng Nuoitrong.com khám phá kỹ thuật trồng Đậu Hà Lan để có được những kết quả tốt nhất và mang lại năng suất cao nhé!
Đậu Hà Lan là loại thực phẩm có hàm lượng dinh dưỡng rất cao
Nguồn gốc của Đậu Hà Lan
Đậu Hà Lan đã xuất hiện từ rất lâu, tuy nhiên nguồn gốc thực sự của loại đậu này vẫn chưa được rõ ràng. Dựa vào sự phân bố gen, nhiều nhà nghiên cứu đưa ra kết luận rằng chúng có nguồn gốc từ vùng cận Đông và các khu vực Địa Trung Hải.
Vào nửa sau của thiên niên kỷ thứ 2 trước Công nguyên, đậu đã xuất hiện ở lưu vực sông Hằng và miền nam Ấn Độ. Hiện nay, cây đậu có thể trồng ở nhiều nơi trên toàn thế giới, nhưng năng suất cao và tốc độ sinh trưởng tốt chỉ được đạt được ở những khu vực có khí hậu ẩm và nhiệt độ từ 18 – 20 độ C. Ở những nơi có nhiệt độ trên 25 độ C và dưới 12 độ C, cây đậu có thể phát triển chậm và thậm chí bị tàn lụi nhanh ở nhiệt độ 35 độ C.
Ở Ai Cập, Đậu Hà Lan được phát hiện từ niên đại 4800 – 4400 TCN tại khu vực đồng bằng sông Nile và từ 3800 – 3600 TCN ở Thượng Ai Cập. Hạt đậu này cũng được ghi nhận xuất hiện ở Georgia vào thiên niên kỷ thứ 5 trước Công nguyên, Afghanistan vào 2000 năm trước Công nguyên trong thời kỳ văn minh Harappan (khu vực xung quanh Pakistan ngày nay) và miền Tây, miền Bắc Ấn Độ vào khoảng năm 2250 – 1750 trước Công nguyên.
Đặc điểm của Đậu Hà Lan
Hạt đậu này được biết đến như một loại rau với màu xanh lục, và đôi khi có thể có màu vàng tùy thuộc vào giống. Đậu Hà Lan có tên khoa học là Pisum sativum, thực chất là một loại hạt nhưng thường được phân loại như một loại rau.
Chúng thuộc họ cây thân thảo, sống một năm và có khả năng tự thụ phấn. Lá của đậu có hình lông chim với các sợi dây leo ở phần đầu cuống chính, giúp cây quấn vào các cấu trúc khác để leo lên và phát triển. Đậu Hà Lan chứa nhiều protein và phát triển tốt trong điều kiện nhiệt độ ẩm từ 18–20 độ C. Hơn nữa, cây có thể sinh trưởng trên nhiều loại đất, tuy nhiên đất giàu mùn hoặc đất sét nhiều mùn được coi là lựa chọn tốt nhất.
Đặc điểm hình thái của Đậu Hà Lan
Có ba loại chính của đậu Hà Lan với các đặc điểm riêng biệt:
– Loài Garden peas: Chiều cao trung bình khoảng 1m, có nhiều cụm tua để leo và thời gian phát triển khác nhau như giống Alaska (55 ngày), Sabre (65 ngày), Wando (68 ngày), Green Arrow (70 ngày),…
– Loài Sugar peas: Có hai loại chính dựa trên giống Pisum sativum var. macrocarpum Ser. Một loại có vỏ mỏng, hạt nhỏ và ăn được cả vỏ, trong khi loại khác có vỏ dày.
– Loài Field peas: Còn được biết đến với tên gọi đậu Kapucijner, có màu nâu xám và là loại đậu được thuần hóa lâu đời nhất. Chúng thuộc dạng cây leo, nhiều nhựa và mọng nước, đồng thời có nhiều màu sắc khác nhau (xanh lam, trắng, nâu).
Bên cạnh đó, quá trình thu hoạch đậu Hà Lan được thực hiện theo từng giai đoạn phát triển:
– Thu hoạch Đậu Hà Lan non: Đối với quả còn non, bạn nên thu hoạch vào sáng sớm khi hạt bắt đầu phình to, từ đó sẽ giúp đảm bảo chất lượng và tươi mới. Ngoài ra, trong quá trình thu hoạch, bạn cần hạn chế lực tác động để tránh trầy xước hoặc làm bong lớp phấn trên vỏ quả.
– Thu hoạch Đậu Hà Lan non khi vỏ đổi màu: Sau khi quả phình to và tương đối cứng nhưng chưa già hoặc khô, bạn cần tách hạt để chế biến hoặc bảo quản bằng cách đóng hộp hoặc cấp đông.
– Thu hoạch Đậu Hà Lan già (khô và vỏ bạc màu): Bạn nên thu hoạch nhanh trước khi quả khô héo và một số cây có thể tự tách hạt ngay trên cây. Sau đó, quả được phơi khô nguyên vẹn, lúc này bạn cần tách hạt và phơi khô hạt trước khi đóng gói.
Điều kiện tốt để trồng Đậu Hà Lan
Để Đậu Hà Lan có thể sinh trưởng và phát triển tốt thì điều kiện môi trường xung quanh cũng đóng một vai trò rất quan trọng.
3.1 Thời vụ trồng
Để trồng Đậu Hà Lan, bạn có thể thực hiện theo thời vụ gieo trồng được chia thành 3 giai đoạn như sau:
– Vụ sớm: Gieo vào trung tuần tháng 9 đến cuối tháng 9.
– Vụ chính: Gieo vào ngày 10 – 15 tháng 10.
– Vụ muộn: Gieo vào cuối tháng 10 đến 5 – 10/11.
Bên cạnh đó, thu hoạch Đậu Hà Lan có thể thực hiện từ tháng 12 đến đầu tháng 3 năm sau, tùy thuộc vào thời điểm gieo trồng. Từ đó sẽ giúp tối ưu hóa quá trình phát triển và chăm sóc cây để đạt được kết quả tốt nhất.
Thời gian thu hoạch Đậu Hà Lan là từ tháng 12 đến đầu tháng 3 năm sau
3.2 Luân canh tăng vụ
Trên thực tế, Đậu Hà Lan có thể trồng mà không cần luân canh để tăng vụ. Tuy nhiên, để tối ưu hóa hiệu quả kinh tế thì thường được thực hiện luân canh để sử dụng đất đai một cách hiệu quả, từ đó tăng thu nhập trên một đơn vị diện tích. Ngoài ra, quyết định trồng nhiều loại cây hàng năm với Đậu Hà Lan phụ thuộc vào tập quán canh tác địa phương cụ thể.
3.3 Đất trồng
Đậu Hà Lan có khả năng sinh trưởng tốt trên nhiều loại đất khác nhau. Tuy nhiên, để đạt được năng suất cao, cây thường phát triển tốt nhất ở những khu vực có đất giữ ẩm tốt, đồng thời độ cao đất phù hợp với khả năng thoát nước tốt và có độ pH nằm trong khoảng từ 5,6-6,5.
3.4 Nhiệt độ
Mặc dù Đậu Hà Lan được trồng rộng rãi trên các quốc gia khác nhau trên thế giới, nhưng chúng chỉ phát triển tốt và mang lại năng suất cao trong điều kiện nhiệt độ khoảng 18-20 độ C và khí hậu ẩm.
Nếu nhiệt độ vượt quá 25 độ C hoặc thấp hơn 12 độ C sẽ làm cho cây phát triển chậm, trong khi ở 35 độ C cây có thể bị lụi tàn. Do đó, đa số Đậu Hà Lan thường chỉ được trồng rộng rãi ở các tỉnh phía Bắc, trong khi ở miền Nam, việc trồng Đậu Hà Lan thường gặp hạn chế do điều kiện khí hậu không thích hợp.
Ở nước ta Đậu Hà Lan thường được trồng ở các tỉnh phía Bắc
Cách trồng Đậu Hà Lan đúng kĩ thuật
Sau đây chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn quá trình để trồng Đậu Hà Lan đúng chuẩn nhất:
4.1 Ngâm ủ hạt
Để đảm bảo chất lượng, hạt giống đậu cần được lựa chọn từ những hạt to, có hình dáng tròn đều và vỏ bóng mịn. Trong trường hợp trồng đậu trên diện tích rộng, bạn cần thực hiện quá trình ngâm nước trước khi gieo trực tiếp vào đất.
Nếu bạn lựa chọn trồng đậu tại nhà, trong các loại đồ đựng như xô, chậu, hoặc thùng xốp thì quá trình ngâm hạt giống trong nước sẽ làm tăng khả năng nảy mầm, và bạn có thể thực hiện trong khoảng 6-8 giờ ở nhiệt độ phòng. Sau đó, tiếp theo là bước ủ hạt giống trong khăn ẩm trong khoảng 1-2 ngày để hạt nảy mầm và nứt nanh, từ đó sẵn sàng cho việc gieo trồng vào chậu.
Bạn cần chọn những hạt giống to, có hình dáng tròn đều và vỏ bóng mịn
4.2 Làm đất
Quá trình xới đất không chỉ giúp đất trở nên thông thoáng mà còn tạo ra độ tơi xốp, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của cây. Khi cày bừa đất, việc bón lót vôi kết hợp với phân chuồng ủ hoại, phân lân và kali được thực hiện bằng cách trộn chúng đều vào rãnh ở độ sâu 15-20 cm. Sau đó, đất được phơi trong khoảng 1 tuần để loại bỏ mầm bệnh có thể tồn tại.
Quá trình lên luống cũng được tiến hành theo cách có chiều rộng 1m, chiều cao 25-30cm và rãnh luống rộng 25-30cm. Hơn nữa, việc rạch hàng được thực hiện với khoảng cách mỗi hàng cách nhau 60-65cm. Bước bón lót lần thứ hai bằng phân chuồng ủ hoại hoặc tro trấu pha trộn với phân lân được thực hiện trước khi đất mịn được phủ lên và tưới nước đủ ẩm, đảm bảo chuẩn bị tốt cho việc gieo hạt xuống.
Trong trường hợp trồng Đậu Hà Lan trong thùng xốp hoặc chậu, bạn nên trộn thêm tro trấu và phân chuồng ủ hoai với đất. Ngoài ra, việc mua đất trồng đã được xử lý từ các cơ sở cây giống cũng là một lựa chọn tốt, giảm bớt công sức đồng thời đảm bảo chất lượng và không cần phải xử lý nhiều.
4.3 Gieo hạt
Quá trình gieo hạt đậu được thực hiện theo hàng với khoảng cách giữa các hạt là từ 18-20 cm. Sau khi gieo, một lớp đất mỏng khoảng 3cm được phủ lên trên hạt. Đồng thời, việc rải rơm rạ lên luống nhằm giữ ẩm cho hạt, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình nảy mầm.
Lưu ý rằng không nên đặt hạt quá sâu dưới mặt đất để tránh ảnh hưởng đến quá trình nảy mầm và mọc của hạt. Đồng thời, tránh phủ quá dày đất lên hạt mới gieo bởi có thể làm trở ngại cho sự nảy mầm.
Sau khi gieo, bạn cần tưới nước đều đặn mỗi ngày để đảm bảo đất duy trì độ ẩm cần thiết cho quá trình nảy mầm. Khoảng 10-15 ngày sau khi gieo, cây đậu sẽ nảy mầm và phát triển lá.
Trong trường hợp trồng đậu trong chậu hay thùng xốp, quá trình này được thực hiện bằng cách trộn đất với vôi bột, phân hữu cơ hoặc phân lân để đảm bảo đồng đều. Hạt đậu được gieo xuống theo hàng với khoảng cách giữa các hàng là 30cm và mỗi hạt cách nhau 7-10cm. Sau đó, bạn nên tưới nước nhẹ để tạo độ ẩm cho đất, và việc phủ tro trấu hay xơ dừa mỏng lên trên đất giúp hạt nhanh chóng nảy mầm.
Cách chăm sóc Đậu Hà Lan
Sau khoảng 10-15 ngày kể từ khi cây nảy mầm, bạn cần thực hiện việc tỉa bớt cây con nếu chúng mọc quá dày. Đồng thời, việc xới đất được thực hiện để làm cho đất trở nên tơi xốp và thông thoáng, tạo điều kiện thuận lợi cho rễ cây phát triển mạnh mẽ.
Ngoài ra, trong quá trình chăm sóc, bạn cũng nên tưới đạm nước tưới vào gốc cây giúp cung cấp đủ nước và hỗ trợ sự sinh trưởng nhanh chóng của cây, đặc biệt là việc bén rễ. Cách 15-20 ngày, bạn nên thực hiện làm cỏ, xới vun gốc và cắt tỉa lá già ở phần gốc cây, từ đó sẽ giúp tạo độ thông thoáng cho cây và đồng thời phòng trừ sâu bệnh.
Bên cạnh đó, trong quá trình trồng Đậu Hà Lan, bạn nên bón phân chủ yếu là phân hữu cơ hoặc phân chuồng ủ mục sẽ giúp đạt được năng suất cao hơn, đảm bảo cây nhận đủ dưỡng chất cần thiết cho quá trình sinh trưởng và phát triển.
Lợi ích của Đậu Hà Lan đối với sức khỏe con người
Nhờ chứa đựng nhiều thành phần dinh dưỡng, Đậu Hà Lan mang đến một số tác dụng nổi bật bao gồm:
6.1 Giúp hỗ trợ quá trình giảm cân
Đậu Hà Lan với hàm lượng cao protein (chất đạm) và chất xơ nên sẽ là một lựa chọn thực phẩm hữu ích để duy trì cảm giác no lâu và hỗ trợ quá trình giảm cân hiệu quả.
Bên cạnh đó, theo các kết quả phân tích, Đậu Hà Lan được xác định là một trong những thực phẩm giàu protein, và việc hấp thụ protein từ đậu Hà Lan có thể tác động tích cực đến hormone của hệ tiêu hóa, từ đó giúp kéo dài thời gian tiêu hóa và kích thích cảm giác no ở người tiêu thụ.
Tóm lại, Đậu Hà Lan là một nguồn cung cấp protein thực vật xuất sắc cho những người ăn kiêng hoặc không tiêu thụ sản phẩm từ động vật. Tuy nhiên, bạn cũng cần lưu ý rằng protein trong Đậu Hà Lan không hoàn chỉnh do thiếu axit amin methionine. Vì vậy, để đảm bảo hiệu quả tối đa, bạn hãy kết hợp Đậu Hà Lan với các thực phẩm khác cung cấp nguồn protein, từ đó đảm bảo rằng chế độ ăn uống của bạn đầy đủ và cân đối.
Đậu Hà Lan giúp duy trì cảm giác no lâu và hỗ trợ quá trình giảm cân
6.2 Kiểm soát lượng đường trong máu
Chất xơ và protein có trong Đậu Hà Lan đều có tác động tích cực đối với việc kiểm soát lượng đường trong máu và giảm chỉ số đường huyết (GI) với mức độ tương đối thấp.
Hơn nữa, nhiều đánh giá về lợi ích của Đậu Hà Lan đã chỉ ra rằng chế độ ăn uống chứa nhiều thực phẩm có GI thấp đều mang lại hiệu quả trong việc điều chỉnh lượng đường trong máu. Ngoài ra, các lợi ích của chất xơ và protein cũng được chứng minh có lợi ích tương tự.
Chất xơ làm chậm quá trình hấp thụ carbohydrate, giúp giảm lượng đường trong máu và duy trì sự ổn định hơn thay vì tăng đột ngột. Đồng thời, chế độ ăn uống giàu protein cũng có khả năng ổn định lượng đường trong máu, như đã chứng minh qua một nghiên cứu trên 12 người mắc bệnh tiểu đường loại 2 chưa được điều trị, diễn ra trong suốt 5 tuần.
Bên cạnh đó, nhờ khả năng kiểm soát tốt lượng đường trong máu, Đậu Hà Lan cũng đóng góp vào việc giảm nguy cơ mắc một số bệnh liên quan đến tim mạch.
Chất xơ và protein có trong Đậu Hà Lan có tác dụng giúp kiểm soát lượng đường trong máu
6.3 Có lợi cho hệ tiêu hóa
Đậu Hà Lan chứa một lượng chất xơ đáng kinh ngạc và đã được các nhà nghiên cứu xác nhận, từ đó mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe hệ tiêu hóa. Chất xơ này khi tiêu thụ sẽ trở thành nguồn dinh dưỡng cho vi khuẩn có lợi trong ruột, góp phần ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn có hại. Hơn nữa còn giúp ngăn ngừa một số bệnh liên quan đến đường tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích, viêm ruột và nguy cơ mắc ung thư ruột.
6.4 Làm giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim
Với hàm lượng kali, magiê và canxi, Đậu Hà Lan đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa tăng huyết áp và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Lượng chất xơ, đặc biệt là trong đậu Hà Lan và các loại đậu khác đã được chứng minh có khả năng giảm tổng lượng cholesterol và cholesterol LDL (low-density lipoprotein – cholesterol xấu). Từ đó sẽ góp phần đặc biệt vào việc giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Ngoài ra, Đậu Hà Lan cung cấp một lượng đáng kể các hợp chất như carotenoid, flavonols và vitamin C, các chất chống oxy hóa này đều có tác động tích cực đối với sức khỏe con người. Chúng giúp phòng ngừa tổn thương tế bào và giảm tỷ lệ mắc bệnh tim mạch, tạo ra một lợi ích toàn diện trong việc duy trì sức khỏe tim mạch và huyết áp ổn định.
6.5 Hỗ trợ ngăn ngừa ung thư
Việc sử dụng Đậu Hà Lan thường xuyên với liều lượng phù hợp có thể đóng góp vào việc giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư, đó là nhờ vào hoạt động chống oxy hóa của các chất có trong loại đậu này. Chẳng hạn, hợp chất saponin đã được chứng minh có khả năng ngăn ngừa một số loại ung thư và ức chế sự phát triển của khối u.
Ngoài ra, Đậu Hà Lan cũng là nguồn vitamin K, một dạng vitamin đặc biệt hữu ích trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt.
Một số lưu ý khi ăn Đậu Hà Lan
Dù Đậu Hà Lan mang lại nhiều giá trị dinh dưỡng và có lợi cho sức khỏe nhưng việc lạm dụng thực phẩm này cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ mà bạn có thể không ngờ đến như:
7.1 Trong Đậu Hà Lan có chất kháng dinh dưỡng
Chất kháng dinh dưỡng có trong đậu Hà Lan có thể gây ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ dưỡng chất khác trong cơ thể và đôi khi tạo ra khó khăn cho hệ tiêu hóa.
Nhiều loại đậu, trong đó bao gồm đậu Hà Lan chứa chất kháng dinh dưỡng như axit phytic và lectins. Axit phytic có khả năng làm giảm sự hấp thụ của các khoáng chất như sắt, canxi, kẽm và magiê trong cơ thể, theo như các nghiên cứu đã được tiến hành. Trong khi đó, lectins là một loại protein, có thể gây ra một số triệu chứng tiêu hóa như đầy hơi và sưng bụng, đồng thời ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng khác.
Tuy nhiên, Đậu Hà Lan thường chứa ít chất kháng dinh dưỡng hơn so với một số loại đậu khác. Hơn nữa, việc sử dụng loại đậu này thường xuyên cũng cần được cân nhắc. Đối với những người quan tâm đến tác động của chất kháng dinh dưỡng thì có thể thực hiện các biện pháp như ngâm đậu trước khi nấu để giảm lượng chất kháng dinh dưỡng, hoặc lựa chọn các nguồn dưỡng chất khác để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng toàn diện.
7.2 Có thể dẫn đến đầy hơi
Đậu Hà Lan chứa hàm lượng FODMAP, bao gồm oligo-, di-, mono-saccharide và polyols, những chất này không được tiêu hóa mà lại bị vi khuẩn trong ruột lên men, từ đó dẫn đến sự hình thành khí và gây cảm giác khó chịu cùng đầy hơi trong bụng.
Ngoài ra, kháng chất lectin có mặt trong Đậu Hà Lan cũng có liên quan đến tình trạng đầy hơi và một số triệu chứng tiêu hóa khác ở một số người.
Bạn nên mua Đậu Hà Lan ở đâu?
Để tiện lợi, bạn có thể mua Đậu Hà Lan ở dạng tươi hoặc đóng hộp tại các siêu thị, chợ và một số cửa hàng nông sản với giá cả thường không chênh lệch nhiều.
Ngoài ra, tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng và phương pháp chế biến, bạn có thể lựa chọn cách làm thế nào với Đậu Hà Lan. Đối với dạng tươi, bạn có thể mua hạt đậu đã được tách sẵn hoặc tự tách lấy tại nhà. Trong khi đó, với Đậu Hà Lan đóng hộp hoặc đóng vào túi thì bạn nên chọn sản phẩm có ngày sản xuất mới nhất để đảm bảo chất lượng và an toàn cho sức khỏe.
Lời kết
Trên đây là tất cả thông tin liên quan đến cây Đậu Hà Lan cũng như các phương pháp trồng và chăm sóc chúng. Chúng tôi mong rằng thông qua bài viết này, bạn sẽ có thêm kinh nghiệm và hiểu biết hơn để thành công hơn trong việc trồng loại cây này. Chúc bạn có thể tự trồng thành công những giàn đậu đầy ắp quả ngon ngay tại nhà!
