Mướp đắng không chỉ là một thực phẩm hấp dẫn mà còn là nguồn dinh dưỡng tốt cho sức khỏe. Với tính mát, khả năng thanh nhiệt và tác dụng lợi tiểu, ăn mướp đắng thường xuyên có thể giúp hạ đường huyết và ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư. Vậy thì hãy cùng Nuoitrong.com khám phá cách trồng và chăm sóc mướp đắng để có một vườn quả đa dạng nhé!
Đặc điểm, nguồn gốc cây Mướp Đắng
Cây Mướp Đắng còn có tên gọi khác là khổ qua, hồng dương, hồng cô nương, cẩm lệ chi, lương qua, lại qua,…
Tên khoa học của cây là Momordica charantia L., thuộc họ Bầu bí (danh pháp khoa học: Cucurbitaceae). Mướp đắng là một loài thực vật nhỏ, thân leo có tua cuốn.
Thân cây nhỏ, có cạnh với đường kính khoảng 3 – 6mm. Lá cây có màu xanh lục chia thành 4 – 5 thùy, dài khoảng 5 – 10cm và rộng khoảng 4 – 9cm. Mặt dưới thường có màu nhạt hơn mặt trên và phiến lá thường có lông nhỏ bao phủ.
Hoa mọc có nách lá, có cuống dài và có màu vàng nhạt. Quả của mướp đắng có hình dạng trứng thuôn dài, có chiều dài từ 8 – 15cm, mặt ngoài có cấu trúc sần sùi. Quả chưa chín có màu xanh và khi chín chuyển sang màu vàng hồng. Hạt của quả có chiều dài từ 13 – 15mm, chiều rộng 7 – 8mm, hạt dẹp và có màu xanh nhạt. Khi quả chín, xung quanh hạt xuất hiện một màng đỏ bao bọc tương tự như màng bảo vệ hạt của quả gấc.
Cây Mướp Đắng còn có tên gọi rất phổ biến khác là khổ qua
Cách trồng cây Mướp Đắng chi tiết
Trước khi tiến hành trồng cây, bạn cần lựa chọn hạt giống, chuẩn bị đất trồng, chậu trồng cẩn thận nhé:
2.1 Chuẩn bị hạt giống
Bạn nên sử dụng hạt giống từ quả trồng của các mùa trước hoặc mua hạt giống mướp đắng tại các cửa hàng hạt giống, cửa hàng nông nghiệp đáng tin cậy với nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
Ngoài ra, bạn nên chọn những quả to và cầm nắm chặt. Sử dụng dao để bổ đôi quả mướp đắng, sau đó sử dụng thìa lọc để rút hạt từ quả. Hạt được lấy ra sau đó cần được rửa sạch và phơi đến khi khô ráo.
Bạn nên sử dụng hạt giống từ quả trồng của các mùa trước hoặc mua từ các cửa hàng uy tín
2.2 Đất trồng
Mướp đắng là loại cây dễ trồng và dễ chăm sóc. Tuy nhiên, để đảm bảo cây phát triển mạnh mẽ, bạn nên trồng chúng trên đất cát giàu chất hữu cơ, tơi xốp và có khả năng thoáng khí. Ngoài ra, bạn có thể sử dụng đất sạch tribat để trồng, hoặc trước khi gieo hạt giống hãy bón phân lót, phân trùn quế, phân hoai mục và rắc một lượng vôi bột nhỏ để ngăn chặn sự phát triển của mầm sâu gây bệnh.
2.3 Chậu trồng
Bạn không cần phải chuẩn bị những chậu trồng quá lớn, thay vào đó chỉ cần chọn loại chậu với kích thước vừa phải để gieo 02-03 hạt mướp đắng. Đồng thời đảm bảo rằng chậu có lỗ thoát nước ở đáy để tránh tình trạng ngập úng.
2.4 Ngâm ủ hạt giống
Để hạt giống cây Mướp Đắng nảy mầm, bạn cần thực hiện việc ngâm hạt trước khi gieo. Hãy đặt hạt vào nước ấm theo tỉ lệ 2 phần nước sôi và 3 phần nước lạnh trong khoảng 5 giờ. Sau quá trình ngâm, bạn cần vớt hạt ra và đặt chúng trên một chiếc khăn ẩm để ủ. Sau đó chờ đến khi hạt nứt nanh là bạn có thể bắt đầu quá trình gieo.
Bạn cần ngâm hạt giống cẩn thận trước khi gieo trồng
2.5 Cách gieo hạt
Để bắt đầu, bạn cần tạo những khu vực nhỏ bằng cách xới đất và đào thành các lỗ nhỏ để gieo hạt. Hãy nhớ đặt đầu hạt vào độ sâu nứt nanh và chèn chúng vào đất.
Sau khi gieo hạt, bạn hãy phủ một lớp mỏng đất khoảng 1cm và thực hiện việc tưới nước. Hơn nữa, bạn cũng có thể sử dụng một lớp rơm, tro hoai hoặc phân chuồng hoai để che phủ hạt.
Sau khoảng 5 đến 7 ngày, hạt sẽ nảy mầm và bắt đầu phát triển. Sau khoảng 3 tuần, cây sẽ mọc lên với lá non và đạt chiều cao từ 15-20 cm. Lúc này, bạn hãy tỉa bỏ những cây con bé, còi cọc, không phát triển và giữ lại những cây con khỏe mạnh.
2.6 Trồng cây con
Trước khi trồng cây con, bạn hãy xới lỗ cho đất để làm cho đất trở nên xốp. Sau đó, đặt mỗi cây con vào một lỗ và phủ một lớp đất mỏng lên bầu cây. Sau khi trồng xong, bạn hãy loại bỏ xơ dừa và trộn Vibasu xung quanh gốc để ngăn chặn sự tấn công của sâu cắn phá cây con. Đồng thời hãy tưới nhẹ cây con trong vòng 3 ngày đầu sau khi trồng và thường xuyên kiểm tra cỏ dại cũng như sâu bệnh để đảm bảo sức khỏe của cây.
Sau khi gieo hạt, bạn hãy xới lỗ cho đất để tiến hành trồng cây con
Cách chăm sóc cây Mướp Đắng đúng kĩ thuật
Sau khi trồng cây Mướp Đắng, để cây luôn duy trì màu xanh tốt và phát triển nhiều quả, quan trọng nhất là tạo ra một chế độ chăm sóc cây hiệu quả.
3.1 Tưới nước
Bạn cần chú ý cung cấp đủ nước cho cây, đặc biệt là trong giai đoạn cây đang ra hoa và phát triển quả để tránh tình trạng đất quá khô hoặc ngập úng. Ngoài ra, khi thời tiết mưa, bạn cần đảm bảo thoát nước hiệu quả cho cây để tránh tình trạng dư nước gây hại.
3.2 Tỉa lá
Khi cây phát triển mạnh mẽ và cho ra nhiều lá, bạn hãy thường xuyên tỉa bỏ những lá héo, bị sâu để ngăn chặn sự lan truyền của sâu bệnh, từ đó giúp cây phát triển với sức khỏe tốt hơn.
3.3 Phòng ngừa sâu bệnh
Để đối phó với các loại sâu hại như sâu ăn lá, sâu xanh hay dòi đục lá, bạn có thể sử dụng biện pháp bắt bằng tay hoặc áp dụng các phương pháp sinh học. Ngoài ra, các bệnh thường gặp như phấn trắng hay thán thư cũng có thể được kiểm soát bằng cách thường xuyên bắt sâu và tỉa bỏ lá bị nhiễm bệnh. Đồng thời, bạn cần duy trì môi trường quanh gốc cây mướp sạch từ cỏ dại giúp hạn chế sự phát triển của sâu và bệnh tật.
3.4 Làm giàn
Bạn nên đặt cây mướp đắng tại vị trí có ánh nắng đủ để thực hiện quá trình quang hợp. Khi cây phát triển và có từ 5 đến 6 lá thật cũng như xuất hiện tua cuốn, cây sẽ nhanh chóng lớn to. Để hỗ trợ sự phát triển này và thúc đẩy cây leo lên, bạn hãy tạo một giàn cho cây.
Cách làm giàn như sau: Thiết kế giàn sao cho phù hợp với không gian của bạn, thường làm giàn theo hình chữ X với chiều cao khoảng 1,2 – 1,5 m. Bạn có thể sử dụng cọc tre để tạo giàn, cắm chúng vào đất sao cho khoảng cách giữa hai cọc là 3m. Sử dụng lưới nilon hoặc dây thép để kết nối giữa các cọc, độ cao của giàn nên là khoảng 2 – 2,5m. Ngoài ra, nếu bạn giúp cây leo cao hơn, cây sẽ cho ra nhiều quả hơn. Vì vậy, bạn nên đầu tư vào tạo một lưới dày đặc bằng dây gân để phủ kín cả giàn từ trên xuống và cả chiều ngang.
Bạn cần tạo một giàn để giúp cây leo lên
3.5 Sửa dây leo
Khi cây đã leo giàn đều, bạn cần chỉnh dây và tỉa nhánh nhỏ giúp giảm sâu bệnh và đảm bảo giàn thông thoáng. Đồng thời, tăng cường ánh sáng và quá trình tổng hợp chất hữu cơ để nuôi dưỡng cây.
3.6 Thụ phấn cho cây
Sau khi cây đã leo đều trên giàn trong một vài tuần, hoa sẽ bắt đầu xuất hiện. Hoa đực sẽ nở trước, trong khi hoa cái có một phần bầu nhỏ ở cuống hoa sẽ nở sau đó khoảng một tuần.
Bạn có thể để ong bướm thụ phấn cho hoa hoặc thực hiện quá trình thụ phấn tự nhiên. Ngoài ra, bạn cần lưu ý rằng hoa đực chỉ sống được khoảng một ngày, nở vào buổi sáng và rơi xuống gốc cây vào lúc chiều tối. Khoảng 5 ngày sau khi hoa nở, cây sẽ bắt đầu phát triển trái. Những trái non xuất hiện từ phần cuống sau khi hoa tàn, và theo thời gian, chúng sẽ phát triển to đến kích thước chuẩn. Trong giai đoạn này, bạn nên cắt bỏ lá quá dày mọc gần quả non để đảm bảo quả non nhận đủ ánh sáng cần thiết để phát triển.
Bạn có thể để ong bướm thụ phấn cho hoa hoặc thực hiện quá trình thụ phấn tự nhiên
3.7 Bón phân
Bón phân đều đặn sẽ thúc đẩy sự phát triển của cây Mướp Đắng. Bạn cần phân chia việc bón thành 4 đợt, sử dụng phân chuồng hoai mục và phân hữu cơ vi sinh khi bón lót. Trong quá trình bón thúc, sử dụng phân ure, kali, hoặc NPK để kích thích cây phát triển và đạt được sản lượng tối đa.
3.8 Thu hoạch
Sau 48-50 ngày chăm sóc, quả mướp đắng sẽ chín và bạn đã có thể thu hoạch thành quả của mình. Thời gian thu hoạch kéo dài khoảng 2 tháng kể từ khi trồng. Sau khi hái quả mướp đắng, bạn có thể biến chúng thành các món ngon như mướp đắng nhồi thịt hoặc mướp đắng xào trứng, từ đó mang lại những bữa ăn ngon miệng và hấp dẫn.
Công dụng của Mướp Đắng
Trong thành phần dinh dưỡng của mướp đắng, bạn có thể tìm thấy nhiều chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin (C, B1, B12,…), canxi, kali, sắt, kẽm, chất xơ, protein, chất béo và beta-caroten.
Có thể liệt kê một số tác dụng lợi ích cho sức khỏe của người sử dụng mướp đắng như sau:
4.1 Giúp chống oxi hóa
Mướp đắng chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa đã được chứng minh thông qua thực nghiệm, có khả năng ngăn chặn gốc tự do. Từ đó sẽ giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến quá trình oxy hóa như tiểu đường, bệnh tim mạch, lão hóa, ung thư và các bệnh mãn tính khác. Cả lá và quả mướp đắng đều chứa các hợp chất phenolic, đã được nghiên cứu và chứng minh có tác dụng chống lại gốc tự do gây hại.
4.2 Giúp chống viêm
Mướp đắng được biết đến với khả năng chống viêm nhờ vào hàm lượng polyphenol cao, là một hợp chất có tác dụng chống viêm trong cơ thể. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng bột mướp đắng có thể giúp ngăn chặn một số con đường truyền tín hiệu quan trọng liên quan đến tình trạng viêm, đồng thời giảm căng thẳng oxy hóa đáng kể, một yếu tố gây ra viêm nhiễm do chế độ ăn nhiều chất béo. Trên chuột bị nhiễm trùng huyết, việc bổ sung mướp đắng vào chế độ ăn đã làm giảm các dấu hiệu viêm và các cytokine tiền viêm, từ đó cải thiện phản ứng viêm trong cơ thể.
Ăn Mướp Đắng có thể giúp cơ thể có khả năng chống viêm
4.3 Giúp chống lại nấm
Mướp đắng tự nhiên có hoạt tính kháng nấm, nhờ vào chất α-momorcharin trong hạt mướp đắng có khả năng kháng nấm đáng kể với Fusarium solani L, một loại nấm gây bệnh chủ yếu trên thực vật.
Ngoài những thiệt hại về năng suất mùa màng và tình trạng thối rữa thực phẩm, một số loại nấm còn sản xuất độc tố gây hại cho sức khỏe của con người và động vật khi tiếp xúc. Vì vậy, hoạt tính kháng nấm tự nhiên từ hạt mướp đắng không chỉ là một giải pháp hiệu quả mà còn là một lựa chọn bền vững trong việc kiểm soát mầm bệnh nấm.
4.4 Tốt cho người bị tiểu đường type 2
Đái tháo đường loại 2 là tình trạng mà cơ thể không thể sử dụng insulin một cách hiệu quả, dẫn đến tăng đường trong máu. Mướp đắng với hợp chất giống insulin giúp thúc đẩy quá trình chuyển hóa glucose, giúp giảm tự nhiên lượng đường trong máu.
Năm 2011, một nghiên cứu báo cáo về khả năng hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân tiểu đường tuýp 2. Tuy nhiên, trước khi sử dụng, bạn hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả điều trị.
Ngoài ra, người bệnh cũng có thể kết hợp sản phẩm hỗ trợ điều trị tiểu đường với thực phẩm như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt để tăng cường hiệu quả điều trị tiểu đường.
Ăn Mướp Đắng rất tốt cho người mắc bệnh tiểu đường
4.5 Có lợi cho hệ tiêu hóa
Thường xuyên tiêu thụ mướp đắng có thể cải thiện sức khỏe đường ruột và hỗ trợ điều trị các vấn đề liên quan như táo bón và hội chứng ruột kích thích. Ngoài ra, mướp đắng còn có thể cải thiện chức năng túi mật và giảm sản xuất ứ dịch, đem lại lợi ích đặc biệt cho những người mắc xơ gan và viêm gan.
4.6 Tăng cường chức năng tim mạch
Một nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng mướp đắng có thể giảm lượng cholesterol trong máu. Hơn nữa kali, magie và canxi trong mướp đắng đã được xác định làm giảm mức cholesterol xấu (LDL) và duy trì mức cholesterol tốt (HDL), từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
Khi nồng độ cholesterol tăng cao, đặc biệt là LDL có thể dẫn đến các vấn đề trong các mạch máu. Từ đó có thể gây hình thành mảng xơ vữa, làm hẹp động mạch và tăng nguy cơ hình thành huyết khối, làm tắc nghẽn động mạch. Điều này khiến tim phải làm việc nặng hơn để đảm bảo máu được bơm đủ, tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Do đó, mướp đắng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ các bệnh lý tim mạch thông qua việc kiểm soát nồng độ cholesterol.
Ăn Mướp Đắng giúp tăng cường và giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch
4.7 Giúp giảm cân
Mướp đắng có lượng calo thấp (khoảng 34 calo/100g) và chứa nhiều chất xơ, là sự lựa chọn phù hợp cho những người muốn giảm cân. Chất xơ giữ nước và di chuyển chậm qua đường tiêu hóa, làm bạn cảm thấy no lâu hơn và giảm cảm giác đói, từ đó giúp kiểm soát lượng thức ăn tiêu thụ.
Ngoài ra, một nghiên cứu chỉ ra rằng việc sử dụng viên nang chứa 4.8g chiết xuất mướp đắng mỗi ngày giúp giảm lượng mỡ bụng đáng kể.
4.8 Tốt cho da và tóc
Mướp đắng không chỉ giúp giảm viêm da đầu mà còn cung cấp vitamin B đầy đủ, tạo điều kiện tốt cho sức khỏe tóc, làm cho tóc trở nên chắc khỏe và bóng mượt.
Hơn nữa, thường xuyên tiêu thụ các món ăn hoặc thức uống từ mướp đắng có thể giúp “làm sáng da”, ngoài ra còn giúp điều trị mụn trứng cá, vảy nến và bệnh chàm.
Ăn Mướp Đắng giúp da và tóc chắc khỏe hơn
4.9 Tốt cho mắt
Vitamin A có trong mướp đắng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các bệnh về mắt như thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD) và đục thuỷ tinh thể.
Lutein và zeaxanthin là hai dưỡng chất có trong mướp đắng, có khả năng chống oxy hoá mạnh mẽ, giúp bảo vệ mắt khỏi tác động của tia cực tím từ ánh sáng mặt trời và ngăn chặn sự thoái hoá điểm vàng. Bên cạnh đó, mướp đắng còn chứa vitamin E và vitamin C, cả hai cũng có tác dụng hỗ trợ ngăn ngừa bệnh AMD, giúp mắt nhìn rõ hơn.
4.10 Tốt cho người bị sỏi thận
Sỏi thận gây ra những cơn đau dữ dội. Bạn có thể dùng trà mướp đắng mỗi ngày có khả năng phá vỡ viên sỏi 1 cách tự nhiên và đào thải chúng qua đường nước tiểu, làm giảm nồng độ acid trong nước tiểu, từ đó giảm đau do sỏi thận.
Ngoài ra, bạn có thể pha trà hay lấy bột mướp đắng đã được xay pha với nước rồi uống, mỗi ngày uống khoảng 2-3 ly. Để đạt được hiệu quả bạn nên kiên trì sử dụng mướp đắng mỗi ngày trong một thời gian (khoảng 1-2 tháng hoặc cho đến khi bệnh giảm dần).
Bên cạnh đó, để tăng hiệu quả điều trị bệnh về sỏi thận, người bệnh có thể sử dụng sản phẩm hỗ trợ bổ thận và tiết niệu.
Ăn Mướp Đắng giúp hỗ trợ điều trị các bệnh về sỏi thận
4.11 Tốt cho hệ miễn dịch
Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng như một hàng rào bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh. Để tăng cường sức đề kháng hàng ngày và cải thiện hệ miễn dịch, bạn cần bổ sung đầy đủ các vi chất dinh dưỡng.
Mướp đắng được biết đến với hàm lượng chất chống oxy hóa tự nhiên cao, là một trong những loại rau quả hàng đầu cung cấp vitamin C. Từ đó sẽ giúp giảm nguy cơ dị ứng thức ăn, ngăn ngừa cảm lạnh, ứng phó với nhiễm nấm và giảm triệu chứng chứng trào ngược dạ dày – thực quản và chứng khó tiêu. Bằng cách này, mướp đắng có thể hỗ trợ việc duy trì và củng cố hệ miễn dịch của cơ thể.
4.12 Giảm nguy cơ mắc ung thư
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng mướp đắng có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư tuyến tiền liệt, giúp ức chế tế bào gốc ung thư. Đồng thời, mướp đắng cũng có thể tăng cường hoạt động của tế bào miễn dịch nhờ vào lượng cao vitamin C, giúp tăng khả năng tiêu diệt các tế bào ung thư.
Ngoài ra, các chất chiết xuất từ mướp đắng cũng đã được chứng minh có khả năng tiêu diệt các tế bào ung thư trong gan, ruột kết và vú.
Bổ sung Mướp Đắng vào thực đơn hàng ngày giúp ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh ung thư
4.13 Có lợi cho gan
Gan đóng vai trò quan trọng trong các quá trình chuyển hoá và loại bỏ độc tố khỏi cơ thể, và mướp đắng được biết đến là một nguồn dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe gan.
Mướp đắng với hàm lượng chất xơ phong phú, giúp kích thích gan tiết mật, giảm nồng độ bilirubin trong máu, từ đó tăng cường chức năng gan và hệ tiêu hoá. Điều này đồng thời có thể hỗ trợ quá trình loại bỏ chất cặn và độc tố từ cơ thể.
Ngoài ra, mướp đắng cũng được biết đến có khả năng giảm nồng độ các men gan viêm như AST và ALT, giúp duy trì sức khỏe gan và ngăn ngừa các tình trạng viêm nhiễm trong cơ thể.
4.14 Có lợi cho hệ sinh sản
Quả mướp đắng được cho là có tác dụng hỗ trợ sinh lý nam, giúp cường dương và tăng sinh lý, đặc biệt khi kết hợp với long nhãn để chữa chứng liệt dương.
Tuy nhiên, phụ nữ mang thai nên tránh sử dụng mướp đắng bởi có thể gây co thắt cơ tử cung và gây xuất huyết, từ đó có thể dẫn đến các vấn đề như hư thai hoặc sinh non.
4.15 Tăng cường sức khỏe xương khớp
Mướp đắng là nguồn cung cấp vitamin K đầy đủ, giúp đáp ứng nhu cầu hằng ngày của cơ thể. Vitamin K có vai trò quan trọng trong quá trình hấp thụ canxi từ thức ăn, hỗ trợ sự chắc khỏe của xương và giảm tình trạng loãng xương. Ngoài ra, việc cung cấp đủ lượng vitamin K còn có thể giúp giảm đau và có tác động kháng viêm đối với những bệnh nhân mắc bệnh viêm khớp dạng thấp và các vấn đề khớp khác.
Lời kết
Hi vọng rằng thông tin về cách trồng và chăm sóc cây Mướp Đắng sẽ là nguồn thông tin hữu ích, giúp bạn áp dụng trong thực tế. Chỉ trong khoảng 02 tháng, vườn rau sạch tại nhà của bạn sẽ có những quả mướp đắng tươi ngon, sẵn sàng để sử dụng và chế biến thành những món ăn hấp dẫn. Chúc bạn thành công!
