Nấm Bào Ngư không chỉ là một nguồn thực phẩm ngon miệng mà còn rất giàu chất dinh dưỡng, cung cấp một lượng đáng kể protein, carbohydrate, nhiều loại vitamin và khoáng chất. Ngoài ra, loại nấm này cũng đóng vai trò quan trọng giúp nâng cao giá trị xuất khẩu. Nuoitrong.com sẽ hướng dẫn bạn về các kỹ thuật trồng, chăm sóc và thu hoạch Nấm Bào Ngư nhằm đạt được năng suất cao nhất nhé!
Đặc điểm, nguồn gốc Nấm Bào Ngư
Nấm Bào Ngư hay còn được biết đến với các tên gọi như nấm trắng, nấm sò, nấm dai, có tên khoa học là Pleurotus ostreatus và thuộc họ Pleurotaceae, là một loại nấm phổ biến được trồng rộng rãi tại Việt Nam nhờ vào nhiều chất dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe.
Hình dạng của Nấm Bào Ngư đặc trưng với phần thân mũ nấm phổ lệch, mũ nấm xoè, chóp nấm lõm nhẹ và dưới mũ nấm là lớp tơ mỏng. Hiện nay, có hai loại nấm bào ngư phổ biến là nấm bào ngư xám và nấm bào ngư trắng, tùy thuộc vào sở thích cá nhân. Đối với quá trình trồng, Nấm Bào Ngư chịu được nhiệt độ từ 15 đến 20 độ C hoặc từ 20 đến 30 độ C, tùy thuộc vào loại cụ thể.
Để đảm bảo quá trình chọn giống và trồng Nấm Bào Ngư diễn ra thuận lợi, bạn cần quan tâm đến điều kiện môi trường. Nấm thích hợp với độ ẩm từ 65 đến 70%, độ ẩm không khí từ 85 đến 90%, ánh sáng và độ thông thoáng phải ở mức vừa đủ. Đồng thời, độ pH trong đất nên duy trì ở mức 7.
Giá trị dinh dưỡng của Nấm Bào Ngư
Nấm Bào Ngư không chỉ cung cấp nhiều loại vitamin và khoáng chất quan trọng, tương đương với các loại rau xanh như vitamin D, vitamin B1, B3, B2, B5, photpho, selen, kẽm mà còn là những chất cần thiết cho cơ thể. Những thành phần này không chỉ hỗ trợ giảm cân, làm đẹp da mà còn tăng cường sức khỏe.
Đồng thời, Nấm Bào Ngư còn chứa các dạng chất dinh dưỡng khác như protein, vitamin PP, glucid, acid folic, các fleutorin và acid béo không no. Những chất này đóng vai trò quan trọng giúp kháng viêm, kháng khuẩn, chống lại các gốc tự do và hỗ trợ ngăn chặn sự phát triển của các tế bào ung thư một cách hiệu quả.
Cách trồng Nấm Bào Ngư ngay tại nhà từ phôi
Để triển khai phương pháp trồng Nấm Bào Ngư tại nhà, quan trọng nhất là lưu ý đến thời vụ trồng. Bạn có thể thực hiện suốt cả năm, nhưng tháng 9 đến tháng 4 theo lịch dương được xem là thời điểm tốt và lý tưởng nhất.
3.1 Xử lý nguyên liệu
Có hai cách để xử lý nguyên liệu:
Xử lý nguyên liệu bằng cách không hấp
Nguyên liệu chủ yếu ở đây là rơm và rạ, và quy trình xử lý chung được thực hiện theo các nguyên tắc sau đây:
– Rơm rạ được nhúng vào nước sạch và sau đó xử lý qua nước vôi với tỷ lệ 20 đến 30 kg vôi cho mỗi tấn nguyên liệu. Quy trình chi tiết như sau:
– Cho nước vôi đã gạn vào bể ngâm rơm trong khoảng 15 đến 30 phút. Sau đó, rơm rạ được vớt ra và ủ thành đống.
– Một cách khác là ngâm rơm rạ xuống ao hồ hoặc sông. Khi rơm sạch thì vớt lên và ủ thành đống. Mỗi lớp rơm rạ dày khoảng 20 đến 30 cm, sau đó tưới lên một lớp nước vôi. Tuy nhiên, phương pháp này thường không được khuyến khích do nguy cơ nước ao hồ hoặc sông có thể làm cho rơm bị nhiễm bẩn.
– Hoặc bạn có thể trải rơm rạ lên bãi sạch, phun nước lên cho đến khi rơm rạ ngấm đủ nước và có màu nâu sẫm. Sau đó, sử dụng nước sôi để tưới lần cuối cùng và đưa vào quá trình ủ thành đống.
– Trong mùa mưa, có thể tận dụng phương pháp làm ướt rơm rạ này. Sau đó, tưới nước vôi và thực hiện quá trình ủ đống. Rơm rạ sau khi được xử lý bằng nước vôi sẽ có màu sáng hơn, mùi thơm và đặc biệt mang mùi vôi nhẹ.
Ngoài ra, trong quá trình đảo rơm rạ, độ ẩm cần đạt 65%. Để kiểm tra, bạn hãy lấy khoảng 10 đến 15 sợi rơm, vặn chặt, và nếu ra nước ướt vân tay thì đó là độ ẩm thích hợp. Nếu rơm quá khô, có thể điều chỉnh bằng cách bổ sung nước và ủ thêm từ 1 đến 2 ngày trước khi sử dụng cho quá trình trồng nấm.
Quá trình xử lý phế thải bông trong khi trồng Nấm Bào Ngư diễn ra như sau:
Bước đầu tiên là ngâm bông trong nước vôi, có 4kg vôi tôi được hòa tan trong 1m3 nước. Sau đó, đống bông được ủ trong kệ kê ở đáy đống ủ. Kích thước của đống ủ là rộng khoảng 1,2 – 1,5 m, cao từ 1,5 – 1,8 m và dài ít nhất 1,5 m. Để đảm bảo quá trình ủ diễn ra hiệu quả, đỉnh của đống ủ được để hở và quấn bằng nilon.
Sau khoảng 3 – 4 ngày, bông được xé tơi và tiếp tục ủ thêm 3 – 4 ngày nữa trước khi tiến hành cấy giống. Quy trình này được coi là một phần quan trọng trong các kỹ thuật trồng Nấm Bào Ngư.
Xử lý nguyên liệu bằng cách hấp
Rơm được chặt ngắn từ 10 đến 15 cm, sau đó được ngâm trong nước vôi trong khoảng 15 đến 20 phút. Sau giai đoạn ngâm, rơm được để ráo nước và ủ từ 2 đến 3 ngày. Quy trình tương tự được áp dụng cho bông phế thải, cũng đòi hỏi quá trình ngâm và ủ.
Đối với mùn cưa, bạn cần tạo độ ẩm và ủ trong khoảng 4 đến 6 ngày. Khi tất cả các nguyên liệu đều đạt độ ẩm cần thiết, thêm từ 5 đến 10% cám gạo hoặc cám ngô vào hỗn hợp.
Hỗn hợp nguyên liệu được đặt vào túi nilon có kích thước từ 25 đến 35 cm với trọng lượng mỗi túi dao động từ 1,5 đến 2kg. Túi sau đó được đưa vào nồi áp suất để hấp khử trùng với nhiệt độ dao động từ 121 đến 125 độ C. Thời gian hấp nấu kéo dài từ 180 đến 240 phút.
Sau khi hoàn thành quá trình hấp, túi được lấy ra và đặt ở những nơi sạch sẽ. Sau đó, quá trình cấy giống được thực hiện trong hộp cấy và môi trường phòng vô trùng. Phương pháp này không chỉ giảm thiểu rủi ro nhiễm bệnh mà còn giúp tối ưu hóa sự sử dụng giống cây, từ đó mang lại năng suất cao.
3.2 Cấy giống
Để triển khai phương pháp trồng Nấm Bào Ngư tại nhà, sau khi nguyên liệu đã được ủ, bạn hãy đặt chúng vào túi nilon có kích thước phù hợp, là 30 x 40 cm trong mùa hè và 35 x 50 cm trong mùa đông. Đối với nguyên liệu bông phế liệu, bạn nên sử dụng túi có kích thước là 25 x 35cm. Hơn nữa, đặc biệt cần chú ý đến giữ khu vực cấy giống và ươm sạch sẽ để tránh mầm bệnh có thể phát triển.
Sau đó, chia nhỏ nguyên liệu thành các đoạn có kích thước từ 5 đến 7 cm và bắt đầu đặt chúng vào túi một cách lần lượt. Tiếp theo tạo thành các lớp có chiều cao khoảng 5 đến 7 cm và sử dụng tay để nén chặt, tạo ra một khối hình tròn phẳng. Sau đó, rắc giống xung quanh lớp rơm rạ ở phía ngoài của túi. Lặp lại quy trình này cho đến khi có đủ 3 lớp, với lớp trên cùng được rắc giống đều trên bề mặt.
Sau khi đặt giống, đặt một cục bông ở trên miệng túi và sử dụng dây cao su để buộc nút bông lại. Lưu ý rằng khi nén rơm, bạn hãy nén một cách sao cho sát mặt túi và giống nấm, và rơm nên hơi ướt để đảm bảo quá trình nén diễn ra một cách chính xác. Mỗi túi có trọng lượng khoảng 2,5 đến 3 kg, và với mỗi tấn nguyên liệu, bạn có thể thu được khoảng 700 túi.
3.3 Ươm và rạch bịch
Để đảm bảo thành công trong quá trình trồng Nấm Bào Ngư tại nhà, bước quan trọng nhất là quá trình ươm giống.
Đầu tiên, bịch nấm được chuyển vào nơi ươm và có thể đặt trên giá hoặc dưới đất với khoảng cách giữa các bịch là 5 đến 7 cm. Hơn nữa, nhà ươm nấm bào ngư cần đảm bảo điều kiện thoáng mát và sạch sẽ. Quá trình ươm kéo dài từ 20 đến 25 ngày.
Nếu bịch nấm phát triển tốt, chỉ sau 2 ngày trồng từ hạt, sợi nấm trắng đồng đều sẽ xuất hiện. Rơm sẽ chuyển sang màu vàng và bịch trở nên rắn chắc. Ngược lại, khi bịch nấm không phát triển tốt, sợi nấm sẽ co lại, tạo vùng xanh và đen do nấm bị mốc dại. Các bịch này cần được loại bỏ và riêng biệt để tránh lây lan.
Để rạch bịch, bạn cần chờ đến sau 20 đến 25 ngày kể từ lúc cấy giống. Khi thấy sợi nấm ăn cách đáy khoảng 1 cm, bạn có thể bắt đầu quá trình rạch bịch. Sử dụng dao nhọn và sắc để rạch từ 4 đến 6 đường xung quanh bịch với khoảng cách đều nhau. Tiếp theo, bỏ bông nút, nén bịch và sử dụng dây nilon để buộc miệng túi lại.
Cách trồng Nấm Bào Ngư trong thùng xốp
Chúng tôi đã chia sẻ thông tin về cách làm phôi nấm ở phần trên, để thực hiện trồng nấm bào ngư trong thùng xốp, bạn sẽ thực hiện các bước sau đây:
Chọn một địa điểm trồng Nấm Bào Ngư bên trong nhà, ưu tiên những vị trí với độ ẩm cao và không tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời như cầu thang, phòng tắm ít sử dụng hoặc nhà kho. Sau đó, lựa chọn một thùng xốp có chiều cao ít nhất 40 cm, đục lỗ quanh thùng để đảm bảo thông thoáng và dán một lớp nilon phủ lên trên mặt thùng để giữ độ ẩm.
Đặt phôi nấm đã chạy kín tơ vào thùng và xếp chúng lên nhau, sau đó tiến hành loại bỏ bông gòn từ miệng phôi.
Sử dụng bình xịt phun sương để tưới nước lên thân nấm, đồng thời hạn chế tưới vào miệng nấm và đảm bảo cung cấp đủ nước để duy trì độ ẩm cho môi trường nấm.
Khi nấm bắt đầu mọc, bạn cần tưới nước vào tai nấm để thúc đẩy sự phát triển. Trong điều kiện thời tiết nắng nóng, thêm vài viên đá vào thùng để làm giảm nhiệt độ bên trong. Khi không tưới nước, bạn hãy đậy miếng nilon để giữ độ ẩm không thoát ra ngoài.
Sau khoảng 10 ngày, bạn có thể thu hoạch nấm. Lưu ý rằng để lâu hơn, nấm có thể trở nên già và dai hơn cũng như mất chất dinh dưỡng ban đầu.
Cách chăm sóc Nấm Bào Ngư đúng kĩ thuật
Chăm sóc Nấm Bào Ngư không đòi hỏi quá nhiều công đoạn, bạn chỉ cần tuân thủ các yếu tố dưới đây:
– Tưới nước: Sau khi rạch bịch, bạn cần tưới nước để tạo ẩm. Trong khoảng từ 4 đến 6 ngày sau khi rạch bịch, tưới nước ở bên ngoài túi. Sử dụng phương pháp tưới dạng sương mù với lượng nước ít nhưng kéo dài thời gian tưới. Đồng thời đảm bảo bề mặt mũ nấm luôn duy trì một lớp nước đọng.
– Ánh sáng: Trong giai đoạn phát triển của nấm, bạn cần cung cấp ánh sáng ở mức vừa phải. Hơn nữa, môi trường nên thoáng mát, tránh ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp và quá sáng.
Thu hoạch Nấm Bào Ngư
Sau khi rạch bịch phôi nấm trong khoảng từ 7 đến 10 ngày, nấm sẽ bắt đầu phát triển, xuất hiện nụ nấm dạng phểu chuyển sang dạng lá lục bình. Khi đó, bạn có thể tiến hành thu hái nấm và nên thu hái 2 đến 3 lần mỗi ngày. Trong quá trình thu hoạch, bạn nên hái hết cả cụm nấm, không để lại phần chân nấm bởi có thể gây nhiễm và làm giảm năng suất của các lần thu hoạch sau.
Sau khi thu hoạch đợt 1, bạn cần tạm ngưng tưới nước trong 1 – 2 ngày. Nếu thấy bịch phôi xốp nhẹ, bạn có thể dồn nén bịch lại và sau đó rạch thêm xung quanh bịch phôi 1 – 2 đường. Tiếp tục chăm sóc và tưới nước như ban đầu để thu hoạch nấm trong các đợt sau. Ngoài ra, bạn cũng cần vệ sinh kỹ phần cổ bịch (nếu áp dụng phương pháp thu ở cổ bịch) sau mỗi lần thu hoạch.
Bên cạnh đó, quá trình thu hái Nấm Bào Ngư nên thực hiện khi nấm đã trưởng thành, tức là khi tai nấm chuyển từ dạng phễu lệch sang dạng lá lục bình. Nấm thu ở giai đoạn này có chất lượng dinh dưỡng cao, ít bị hỏng và dễ bảo quản.
Khi thu hái, bạn nên hái từng chùm (nếu có), không nên tách tai lẻ và cần tính toán để thu hoạch sao cho hiệu quả nhất. Sau khi thu hoạch, bạn cần làm vệ sinh sạch sẽ gốc nấm còn sót lại trong bịch, cắt gốc cho sạch và đưa vào túi nylon hàn/ buộc kín miệng để bảo quản và hạn chế hư hỏng trong quá trình vận chuyển và bảo quản trong tủ lạnh.
Bên cạnh đó, tùy thuộc vào loại giống nấm, bạn có thể thu hoạch khoảng 6 đến 12 đợt, mỗi đợt cách nhau khoảng 15 đến 20 ngày trong khoảng thời gian từ 2 đến 8 tháng. Khi bịch đen và tóp lại thì ngưng thu hoạch. Một bịch phôi nấm nặng khoảng 1 – 1,2 kg sẽ cho khoảng 250 – 400 gr nấm tươi trong suốt thời gian thu hoạch.
Cách bảo quản Nấm Bào Ngư
Nấm Bào Ngư là thực phẩm giàu dinh dưỡng và có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Để giữ nguyên dưỡng chất và tận dụng hết các lợi ích của loại nấm này, bạn cần thực hiện bảo quản nấm đúng cách. Có hai cách phổ biến để bảo quản nấm, đó là:
7.1 Bảo quản trong ngăn mát
Để bảo quản nấm sau khi thu hoạch, bạn nên đặt chúng vào tủ lạnh. Bảo quản Nấm Bào Ngư trong ngăn mát của tủ lạnh sẽ giữ cho chúng tươi ngon đến hơn một tuần, trong khi ở nhiệt độ phòng, nấm chỉ giữ được độ tươi trong khoảng 1 – 2 ngày.
Ngoài ra, bạn hãy đặt chúng vào túi nhựa hoặc hộp kín, và nên lót túi hoặc hộp bằng khăn giấy. Do nấm ẩm nên lớp khăn giấy có thể ướt, do đó bạn cần thay khăn giấy thường xuyên.
Đồng thời nên chọn những túi nhựa và hộp đựng rộng rãi để nấm không bị ép và mềm. Hơn nữa, tránh xếp nấm gần với các loại thực phẩm nặng và cứng khác.
Ngoài ra, vì Nấm Bào Ngư dễ hút mùi, nên tránh để chúng gần các loại thực phẩm có mùi nặng như hành tây, sầu riêng, rau cần…
7.2 Bảo quản trong ngăn đông
Nấm Bào Ngư có thể bảo quản trong ngăn đông trong vòng một tháng mà vẫn giữ được nhiều chất dinh dưỡng và độ tươi ngon. Bạn chỉ cần đặt nấm đã sơ chế sạch vào hộp nhựa đậy kín miệng hoặc túi zip, sau đó đặt vào ngăn đông của tủ lạnh.
Hơn nữa, trước khi sử dụng nấm để chế biến các món ăn như nấu súp hoặc nấm xào rau củ, bạn nên rã đông nấm bằng nước lạnh.
Công dụng của Nấm Bào Ngư
Nấm Bào Ngư là một thực phẩm được đánh giá cao, không chỉ được ưa chuộng bởi nhiều người mà còn là nguồn dưỡng chất phong phú, đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Dưới đây là một số công dụng đáng chú ý của loại nấm này:
8.1 Tốt cho hệ miễn dịch
Nấm Bào Ngư giàu chất chống oxy hóa selen, từ đó bảo vệ tế bào khỏi gốc tự do và tác nhân gây hại. Ngoài ra, selen cũng tăng cường hệ thống miễn dịch giúp chống lại các bệnh mãn tính. Do đó, bổ sung nấm vào chế độ ăn hàng ngày cung cấp dưỡng chất cần thiết, đồng thời tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
8.2 Tăng cường chức năng não bộ
Nấm Bào Ngư là một nguồn thực phẩm giàu niacin (vitamin B3), một dưỡng chất quan trọng giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể và duy trì chức năng hệ thần kinh. Hơn nữa, niacin đã được chứng minh có khả năng ngăn ngừa và điều trị các rối loạn như Alzheimer và suy giảm nhận thức liên quan đến tuổi tác. Do đó, bổ sung đều đặn loại nấm này có thể hỗ trợ cải thiện chức năng và sự khỏe mạnh của não bộ.
8.3 Giúp chống viêm
Viêm mãn tính là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như bệnh tim mạch, ung thư và đái tháo đường. Nấm Bào Ngư với khả năng kháng viêm mạnh mẽ nhờ các hợp chất chống viêm tự nhiên, do đó khi được thêm vào khẩu phần ăn hàng ngày sẽ giúp kiểm soát và giảm viêm. Từ đó sẽ giúp duy trì sức khỏe tốt và ngăn ngừa các bệnh lý viêm nhiễm.
8.4 Giúp ổn định đường huyết
Nấm Bào Ngư chứa một loại chất xơ hòa tan được biết đến là β-glucan, có vai trò quan trọng giúp giảm lượng đường trong máu. Chất xơ β-glucan tương tác với chất béo và đường trong thức ăn, giúp làm chậm quá trình hấp thụ đường vào hệ thống tuần hoàn. Từ đó sẽ hỗ trợ giảm tốc độ tăng đường huyết sau khi ăn ở những người có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường hoặc đang kiểm soát đường huyết.
8.5 Giảm nguy cơ mắc ung thư
Nấm Bào Ngư có tác dụng ức chế sự phát triển của một số loại tế bào ung thư, đặc biệt là ung thư vú và ung thư ruột kết.
Hiệu quả này đạt được nhờ các chất polysaccharide, polyphenol và các chất chống oxy hóa khác có trong nấm. Những thành phần này có khả năng kích hoạt hệ miễn dịch, ngăn chặn sự phân chia của tế bào ung thư, giảm khả năng hình thành khối u và chống lại quá trình viêm nhiễm.
8.6 Tốt cho tim mạch
Nấm Bào Ngư cung cấp những lợi ích quan trọng đối với sức khỏe tim mạch. Chất xơ hòa tan beta-glucan có trong loại nấm này giúp giảm lượng đường huyết, hạ mức cholesterol trung tính, kiểm soát huyết áp và insulin.
Từ đó có thể giúp ngăn ngừa các bệnh về tim mạch như bệnh nhồi máu cơ tim và tai biến mạch máu não. Ngoài ra, Nấm Bào Ngư cũng chứa các chất chống viêm và chống oxy hóa, giúp giảm nguy cơ viêm nhiễm và oxi hóa trong hệ thống tim mạch.
Một số chú ý khi sử dụng Nấm Bào Ngư
Khi sử dụng Nấm Bào Ngư, bạn hãy lưu ý các điều sau để tránh tác dụng phụ:
9.1 Không sử dụng nhiều dầu ăn
Nấm Bào Ngư có đặc tính hấp thụ chất lỏng và nước. Do đó khi xào nấm, nếu sử dụng quá nhiều dầu ăn sẽ ngăn cản quá trình hấp thu dưỡng chất của nấm vào cơ thể, gây khó tiêu, chướng bụng và có thể gây ra chứng trào ngược dạ dày nghiêm trọng.
9.2 Nên nấu ở nhiệt độ cao
Nếu bạn chế biến Nấm Bào Ngư ở nhiệt độ thấp, nấm có thể sẽ ra nhiều nước, làm mất đi hương vị đậm đà và làm món ăn mất đi sự hấp dẫn về màu sắc. Do đó, khi nấu các món ăn từ loại nấm này, bạn nên sử dụng nhiệt độ cao để làm tăng độ ngon của nấm.
9.3 Không sử dụng nồi nhôm để nấu nấm
Khi nấu Nấm Bào Ngư trong nồi hoặc chảo làm từ nhôm, hoạt chất trong nấm có thể tác dụng với nhôm, dẫn đến nấm chuyển sang màu thâm đen, từ đó sẽ ảnh hưởng đến tính thẩm mỹ của món ăn. Do đó, khi nấu nấm cần tránh sử dụng các vật dụng làm từ nhôm.
9.4 Cần nấu nấm chín kỹ
Để đảm bảo Nấm Bào Ngư chín hẳn và an toàn cho sức khỏe, bạn cần nấu nấm trong khoảng thời gian từ 5 đến 10 phút. Bởi nấm chưa chín hoàn toàn có thể chứa vi khuẩn gây hại, và nếu không tiêu diệt hoàn toàn, chúng có thể gây ra những tác dụng phụ và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
9.5 Không sử dụng chung với đồ mát
Nấm Bào Ngư có vị ngọt và tính mát. Do đó, nếu bạn tiêu thụ lượng nấm lớn và kết hợp với các thực phẩm có tính hàn trong thời gian dài thì có thể gây ra hiện tượng lạnh bụng, khó tiêu và tiêu chảy.
Hơn nữa, với những người có sức khỏe yếu, thường xuyên bị đầy bụng hoặc tiêu chảy không nên tiêu thụ nấm bào ngư. Ngoài ra, khi ăn loại nấm này bạn cũng cần hạn chế sử dụng các loại thức uống lạnh như trà đá, cà phê đá và nước giải khát để tránh cảm giác đau bụng.
Lời kết
Nấm Bào Ngư thuộc nhóm nấm ăn được, là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng như các vitamin và khoáng chất cao. Nhờ đó, chúng có khả năng tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ điều trị các bệnh như tiểu đường, tim mạch và ung thư. Do đó, bổ sung nấm bào ngư vào chế độ ăn hàng ngày là một lựa chọn hữu ích cho sức khỏe của bạn và cả gia đình!