Trong những ngày hè oi bức, bát canh Rau Đay thơm mát vẫn là món ăn được ưa chuộng trong đa số các gia đình Việt. Chúng không chỉ giảm bớt sự khó chịu của mùa hè mà còn chứa đựng nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe, đồng thời hỗ trợ điều trị một số bệnh thông thường. Nhờ vào những công dụng đó mà cây luôn là lựa chọn phổ biến trong việc trồng ở Việt Nam và nhiều quốc gia khác ở châu Á, châu Phi. Trong bài viết này, Nuoitrong.com sẽ cung cấp thông tin hữu ích về phương pháp trồng, tìm hiểu cách chăm sóc để Rau Đay luôn tươi tốt và đạt được sản lượng cao nhất nhé!
Đặc điểm, nguồn gốc Rau Đay
Rau Đay có tên khoa học là Corchorus olitorius L, thuộc họ Đay Tiliaceae, là một loại cây sống lâu năm, có nguồn gốc từ môi trường hoang dã và từng được trồng trọt từ thời kỳ lâu dài ở các khu vực châu Á và châu Phi.
Đây là một loại cây thân thảo nhưng nổi bật với chiều cao tương đối lớn hơn so với nhiều loại rau khác. Một cây rau đay khi trưởng thành có thể đạt đến chiều cao từ 1 đến 2 mét. Thân cây nhỏ, nhẵn, có màu xanh hoặc nâu đỏ tùy thuộc vào giống và ít phân nhánh.
Lá cây Rau Đay là bộ phận chủ yếu được sử dụng và có giá trị dinh dưỡng cao, chúng thường được ăn dưới dạng thực phẩm. Phiến lá có hình dạng trái xoan nhọn hoặc tròn tù ở gốc, gốc lá hình tròn, có cuống ngắn, mép lá ở cả hai bên có nhiều răng cưa nhỏ tạo nên hình dáng đặc trưng.
Mặt dưới của lá chứa 3 – 5 gân. Hoa rau đay mọc ở kết hợp giữa lá và thân, có màu vàng nhẹ và mang vẻ đẹp tinh tế với những đường nét nhỏ nhắn. Mỗi cuống thường mang đến 3 bông hoa. Khi hoa rụng, cây sẽ tạo ra quả dài, hình trụ với bề mặt ngoài nhẵn mịn. Bên trong quả chứa nhiều hạt nhỏ màu đen. Hạt của cây rau đay thường được thu hoạch chủ yếu để làm giống và cũng được sử dụng trong nghề làm thuốc truyền thống.
Đặc điểm hình thái của cây Rau Đay
Thời vụ trồng Rau Đay
Rau Đay thường được gieo trồng chủ yếu trong các vụ mùa xuân và thu với quá trình thu hoạch kéo dài từ vụ mùa hè đến vụ thu, do loại cây này thích hợp với khí hậu ấm áp và ôn hòa, có khả năng chịu nắng nhưng ít chịu rét.
Thời điểm gieo trồng thường bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 7 và quá trình thu hoạch diễn ra từ tháng 5 đến tháng 9. Đối với việc gieo hạt và trồng cây vào mùa lạnh thì có thể gây trễ quá trình nảy mầm của hạt, gây sự kém phát triển và cảm giác cằn cỗi cho thân lá của cây. Nhiệt độ lý tưởng để rau đay phát triển là từ 25 đến 30 độ C.
Thời vụ trồng Rau Đay thường là vụ xuân và thu
Cách trồng Rau Đay đúng kĩ thuật
Trước khi trồng Rau Đay bạn cần chú ý chọn lựa vị trí và đất trồng cẩn thận để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho cây phát triển về lâu về dài.
3.1 Vị trí trồng
Trong quá trình trồng cây Rau Đay, yếu tố môi trường đóng một vai trò quan trọng trong quá trình sinh trưởng và phát triển của cây. Do đó, việc lựa chọn đúng địa điểm trồng là chìa khóa quan trọng để đạt được hiệu suất tối ưu. Trong khi chọn vị trí, bạn cần xem xét kĩ hai yếu tố ánh sáng và nước.
Rau Đay ưa thích ánh sáng tán xạ và có khả năng chịu bóng râm. Nếu cây được trồng ở nơi có cường độ ánh sáng mạnh và nhiệt độ cao thì có thể gây khó khăn trong quá trình sinh trưởng. Do đó, khi chọn vị trí trồng, bạn nên tận dụng những khu vực ít nắng để giảm ánh sáng trực tiếp lên cây.
Ngoài ra, Rau Đay là loại cây ưa ẩm, tuy nhiên khả năng chịu khô hạn và ngập úng của chúng không cao. Trước khi gieo trồng, bạn cần chọn nơi có khả năng thoát nước tốt, dễ tưới tiêu và duy trì độ ẩm đất ổn định. Đối với đất, mức độ ẩm lý tưởng nằm trong khoảng 75-80%, giúp tạo điều kiện tối ưu cho sự phát triển của cây.
Cây Rau Đay ưa ánh sáng tán xạ và rất ưa ẩm
3.2 Đất trồng và phân bón
Mặc dù Rau Đay có khả năng sinh trưởng trên nhiều loại đất nhưng đất tơi xốp, màu mỡ và có khả năng tưới tiêu thuận lợi như đất cát pha, đất phù sa ven sông hoặc đất thịt nhẹ làm cho cây phát triển mạnh mẽ và đem lại năng suất cao nhất.
Trước khi gieo hạt, đất trồng cần được cày cuốc và phơi nắng để tạo sự thoáng cho đất, đồng thời giảm mầm bệnh. Quá trình này bao gồm việc làm nhỏ đất, tạo độ tơi xốp và loại bỏ cỏ dại. Tiếp theo, bạn cần tạo luống với kích thước rộng khoảng 1 – 1,2m, cao 20 – 25cm và rãnh luống rộng khoảng 25 – 30cm.
Ngoài ra, bạn cũng cần thực hiện việc bón lót bằng phân hữu cơ như phân trùn quế, phân bò, phân gà kết hợp với phân vô cơ bao gồm đạm, kali và lân. Khi bón lót, bạn nên đặt phân vào mặt luống ở độ sâu khoảng 7 – 10cm hoặc trộn đều với đất trước khi thực hiện quá trình gieo hạt.
Cây Rau Đay thích hợp trồng trên đất cát pha, đất phù sa ven sông hoặc đất thịt nhẹ
3.3 Chọn hạt giống
Để đảm bảo hạt giống nảy mầm tốt và cây con phát triển khỏe mạnh, bạn cần lựa chọn hạt chắc, không bị nấm mốc, đồng thời bạn cũng nên mua hạt giống từ các công ty và cửa hàng có uy tín, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và thời hạn sử dụng còn dài.
Sau khi mua hạt giống, bạn có thể gieo trực tiếp vào đất hoặc thực hiện quá trình ủ trước khi gieo. Việc ủ hạt giống giúp loại bỏ hạt lép, tăng cường khả năng nảy mầm và đảm bảo sự đồng đều trong quá trình này. Để thực hiện quá trình ủ, bạn cần chuẩn bị nước ấm theo tỉ lệ 2 phần nước sôi và 3 phần nước lạnh, sau đó đặt hạt giống vào nước để ngâm khoảng 4-5 tiếng. Sau thời gian ngâm, bạn hãy vớt hạt ra để ráo và chuẩn bị cho quá trình gieo.
Bạn cần lựa chọn hạt chắc, không bị nấm mốc và mua từ những cơ sở uy tín
3.4 Hướng dẫn gieo hạt và trồng Rau Đay
Khi thực hiện việc gieo hạt trên ruộng hoặc vườn, bạn có thể lựa chọn giữa hai phương pháp sau:
– Gieo vãi: Rải hạt đều trên toàn bộ mặt luống, tạo ra một lượng hạt nhiều hơn so với cách gieo hàng. Mặc dù việc chăm sóc không được thuận tiện nhưng mật độ cây trên một đơn vị diện tích sẽ cao hơn, đồng thời thời gian thu hoạch sẽ nhanh hơn so với phương pháp gieo hàng.
– Gieo hàng: Rạch các hàng với khoảng cách khoảng 35 – 40cm. Ưu điểm của cách gieo hàng là giúp việc chăm sóc trở nên thuận tiện hơn so với gieo vãi, tuy nhiên, mật độ cây trên một đơn vị diện tích sẽ thấp hơn.
Sau khi hoàn tất quá trình gieo hạt, bạn nên sử dụng đất bột để rải đều lên mặt luống (đối với phương pháp gieo vãi) hoặc rải trên rạch (đối với phương pháp gieo hàng) để che phủ hạt đều. Đồng thời độ dày của lớp đất phủ lên hạt nên khoảng 0,5cm. Tiếp theo, bạn nên nước hai lần mỗi ngày vào buổi sáng và buổi chiều nhằm đảm bảo độ ẩm cho đất, hỗ trợ quá trình nảy mầm của hạt một cách nhanh chóng.
Bạn có thể lựa chọn một trong hai phương pháp là gieo vãi hoặc gieo hàng
Cách chăm sóc Rau Đay chi tiết
Chăm sóc cây Rau Đay là một quá trình quan trọng và đòi hỏi sự chú ý liên tục để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của cây. Bạn nên duy trì độ ẩm và cung cấp dinh dưỡng đều là yếu tố quyết định cho sự thành công trong trồng cây. Đồng thời tưới nước cho rau đay hai lần mỗi ngày vào buổi sáng và buổi tối để đảm bảo cung cấp đủ nước cho cây.
Khi cây Rau Đay đã phát triển đến giai đoạn có 3-4 lá thật, nếu bạn áp dụng phương pháp gieo vãi thì có thể thực hiện tỉa chỗ cây một cách nhẹ để tạo ra một môi trường trồng dày hơn ở những khu vực cây thưa. Đối với phương pháp gieo hàng thì bạn cần xới vun đất vào gốc cây và nhặt bỏ cỏ dại.
Ngoài ra, khi cây đạt đến chiều cao khoảng 20cm, bạn hãy tỉa cây để giữ khoảng cách 25-30cm giữa các cây, tạo điều kiện cho rau đay phát triển nhiều nhánh và tán cây rộng. Những cây bị loại bỏ có thể được sử dụng trong nấu ăn. Khi cây cao khoảng 30cm, bạn có thể bấm ngọn để thúc đẩy sự phát triển của nhánh cây.
Hơn nữa, để duy trì sức khỏe và năng suất của cây, bạn cần đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng. Bón thúc với phân hữu cơ hoai mục, đạm, lân khi cây có 2-3 lá thật và tiếp tục bón thúc lần thứ 2 khi cây có 4-5 lá. Bón thúc lần thứ 3 với đạm và kali khi cây đã được tỉa chọn.
Sau mỗi lần thu hoạch, nếu cây có dấu hiệu sinh trưởng kém, bạn cần tiếp tục bón thúc cho cây, sử dụng kali và phân hữu cơ. Trong khi bón phân, bạn nên đặc biệt chú ý đến thời gian cách ly, ngừng bón đạm, lân, kali trước khi thu hoạch ít nhất 10 ngày.
Ngoài ra các vấn đề về sâu bệnh, sâu khoang và loại sâu ăn lá là những loại có thể xuất hiện. Tuy chúng ít gây ảnh hưởng đến cây nhưng bạn cũng nên bắt sâu thủ công và ngắt ổ trứng sâu, kết hợp với vệ sinh vườn. Đồng thời cần lưu ý đối với bệnh thán thư và chết cây do úng nước, và bạn cần ngâm hạt giống bằng nước ấm trước khi gieo và tránh nước ứ đọng để phòng tránh.
Bạn nên duy trì độ ẩm và cung cấp dinh dưỡng đều đặn để đảm bảo cây có điều kiện phát triển tốt nhất
Thu hoạch Rau Đay
Khi cây Rau Đay đã đạt đến chiều cao khoảng 30 – 35 cm, bạn có thể thực hiện quá trình bấm ngọn để thu hoạch. Trong quá trình này, hãy chừa lại khoảng 3 – 4 đốt lá từ gốc của cây để tạo điều kiện cho cây phát triển nhiều nhánh.
Đối với những nhánh tiếp theo, khi chúng đã phát triển đến chiều dài khoảng 15 – 20 cm, bạn cần tiếp tục ngắt ngọn và chú ý để lại khoảng 2 – 3 đốt lá. Thực hiện các bước này kết hợp với bổ sung phân bón đầy đủ, cây sẽ phát triển mạnh mẽ và cho ra nhiều ngọn, tạo ra cây rau đay xanh tươi và tốt cho sức khỏe.
Ngoài ra khi thực hiện thu hoạch, bạn cần sử dụng lạt hoặc dây mềm để bó lại cây, sau đó rửa qua bằng nước mát để làm sạch. Để bảo quản rau đay lâu dài, bạn cần lưu ý rằng chúng không thể được giữ trong môi trường bên ngoài hoặc trong tủ lạnh quá lâu. Do đó, bạn nên quản lý thời gian cắt rau để bán hoặc sử dụng ăn tại nhà, giúp đảm bảo sự tươi ngon và dinh dưỡng của cây.
Lợi ích tuyệt vời của Rau Đay
Với hàm lượng dinh dưỡng vượt trội, Rau Đay không chỉ mang lại nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe mà còn phù hợp cho cả trẻ em và người lớn.
6.1 Bổ sung lượng sắt và ngừa thiếu máu
Rau Đay đứng đầu trong các loại rau với hàm lượng sắt, đặc biệt là cây rau đay có thân màu tím đỏ. Với việc ăn 100g rau đay, bạn có thể cung cấp khoảng 7mg sắt cho cơ thể.
Theo các bác sĩ chuyên khoa sản, phụ nữ sau sinh cần khoảng 2 – 3 lạng rau đay mỗi ngày để đảm bảo đáp ứng nhu cầu sắt cho cả mẹ và em bé. Đối với những người đang gặp phải tình trạng thiếu máu do thiếu sắt thì nên bổ sung rau đay trong chế độ dinh dưỡng. Sắt giúp tăng cường sản xuất hồng cầu, đảm bảo máu đủ và hỗ trợ các hoạt động cơ bản của cơ thể diễn ra một cách bình thường.
Trong cây Rau Đay có hàm lượng sắt rất cao giúp ngăn ngừa thiếu máu
6.2 Giúp nhuận tràng và hạn chế táo bón
Chất nhờn có trong Rau Đay không chỉ là một phương thuốc chống táo bón hiệu quả mà còn có tác dụng tăng cường sự trơn tru của đường ruột. Chất nhờn này hoạt động bằng cách bôi trơn bề mặt của đường ruột, kích thích nhu động của ruột và tăng cường sự co bóp đều đặn. Từ đó sẽ giúp thúc đẩy việc đẩy thức ăn xuống đại tràng và duy trì tần suất đi cầu một cách đều đặn.
Ngoài ra, rau đay cũng chứa các chất khác có lợi cho tiêu hóa như Polysaccharid, một chất có khả năng kích thích chuyển động của ruột và ngăn chặn sự ứ đọng phân. Đồng thời, sucrose và inositol, những loại đường tự nhiên không được cơ thể hấp thụ sẽ giữ lại trong ruột, góp phần làm mềm phân và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình đi cầu.
6.3 Giúp lợi sữa
Một trong những ứng dụng quan trọng của Rau Đay đối với phụ nữ sau sinh là khả năng kích thích tuyến vú tiết ra nhiều sữa hơn. Nhờ chứa nhiều nước, các vitamin và khoáng chất, rau đay được đánh giá cao trong việc hỗ trợ sự sản xuất sữa. Theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng, phụ nữ sau sinh muốn tăng cường nguồn sữa cho con bú nên thêm loại rau này vào chế độ ăn hàng ngày, đặc biệt trong vài tuần đầu sau khi sinh.
Rau đay có thể được sử dụng trong nhiều món ăn, ví dụ như nấu với nõn tôm, cua đồng hoặc luộc. Cả hai cách này đều mang lại những lợi ích tương tự và đồng thời giúp bổ sung chất dinh dưỡng quan trọng cho phụ nữ sau sinh, đồng thời thúc đẩy sự hình thành và cải thiện chất lượng sữa mẹ.
6.4 Thông tiểu và giảm nguy cơ viêm đường tiết niệu
Theo y học cổ truyền, Rau Đay được biết đến với đặc tính lợi tiểu, đồng thời có khả năng kích thích hoạt động tiểu tiện và tăng lưu lượng nước tiểu. Công dụng này của rau đay có ảnh hưởng tích cực đối với những người trải qua các vấn đề như tiểu rắt, bí tiểu hay đau buốt khi đi tiểu.
Ngoài ra, khả năng kháng viêm tự nhiên của rau đay giúp ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu và giảm hiện tượng sưng viêm ở các bộ phận liên quan như thận, bàng quang và ống dẫn nước tiểu. Đặc biệt, các tác dụng này được coi là an toàn và không gây tác dụng phụ cho sức khỏe, làm cho chúng trở thành một lựa chọn tự nhiên hữu ích trong việc duy trì sức khỏe của hệ thống tiểu đường.
Cây Rau Đây có đặc tính lợi tiểu và giảm nguy cơ viêm đường tiết niệu
6.5 Giúp giải nhiệt và tiêu độc
Theo y học dân gian, Rau Đay được cho là có tính lạnh, giúp thanh nhiệt, đào thải độc tố và điều trị tình trạng nóng bức bên trong cơ thể. Do đó, trong những ngày nắng nóng của mùa hè, phụ nữ nội trợ nên thường xuyên nấu canh rau đay để phục vụ cho gia đình. Từ đó không chỉ giúp làm mát cơ thể mà còn giúp giảm cảm giác nóng bức bên trong, ngăn chặn tác động của tia UV và giảm cảm giác không thoải mái nảy sinh từ nhiệt độ cao.
6.6 Có lợi cho tim mạch
Thành phần của hạt rau đay đã được phân tích và các nhà nghiên cứu phát hiện chất olitorisid, một chất có hoạt tính trợ tim cao. Olitorisid được biết đến với khả năng ổn định nhịp tim và tăng cường sức co cơ tim, có tác dụng tương tự như strophantin.
Với những tác dụng tuyệt vời này, việc thường xuyên ăn rau đay được khuyến khích đối với những người có vấn đề về tim mạch. Từ đó sẽ giúp họ cải thiện sức khỏe tim mạch và duy trì một hệ thống tim đều đặn và mạnh mẽ hơn.
6.7 Hạn chế tình trạng còi xương
Trẻ trong giai đoạn ăn dặm có nguy cơ phát triển còi xương và chiều cao chậm nếu thiếu hụt canxi. Do đó tăng cường sử dụng rau đay trong chế biến thức ăn cho bé là một giải pháp đơn giản để cung cấp canxi đầy đủ, giúp trẻ phát triển cứng cáp và phát triển răng đều đặn.
Đó là bởi trong Rau Đay chứa lượng lớn canxi, với mỗi lạng rau cung cấp đến 182mg canxi. Do đó nếu ăn đều đặn trong khẩu phần ăn hàng tuần cũng mang lại lợi ích cho người lớn, giúp ngăn chặn các vấn đề về xương khớp như thoái hóa khớp, loãng xương và vôi hóa khớp.
6.8 Chữa rắn cắn
Công dụng của Rau Đay trong việc điều trị rắn cắn thực sự là một điều bất ngờ đối với nhiều người. Rau đay thường được sử dụng như một biện pháp sơ cứu trong tình huống khẩn cấp khi chưa có thể đưa bệnh nhân đến bệnh viện.
Quy trình thực hiện rất đơn giản. Bạn chỉ cần hái một nắm ngọn rau đay, một nắm dây kim cang và ngọn chuối tiêu. Sau khi rửa sạch, bạn giã nát chúng để thu được nước cốt, sau đó cho bệnh nhân uống. Phần bã từ quá trình giã nát có thể được đắp lên vùng da bị rắn cắn và bạn có thể kết hợp với băng ga-rô để ngăn chặn nọc độc không lan rộng ra toàn bộ cơ thể. Điều này là một biện pháp khẩn cấp tạm thời cho việc xử lý vết thương do rắn cắn cho đến khi có thể đưa người bị thương đến bệnh viện để được chăm sóc chuyên sâu hơn.
6.9 Giảm tình trạng hen suyễn
Đối với những người mắc bệnh hen suyễn, hạt của cây rau đay được cho là có khả năng giảm tiêu đàm, làm giảm co thắt ở đường hô hấp, ngăn chặn sự phình nở của niêm mạc phế quản và ngăn chặn cơn hen. Nhiều bệnh nhân thường giữ hạt rau đay trong nhà để sử dụng làm nước uống nhằm đề phòng sự tái phát của bệnh.
6.10 Kháng viêm
Chất nhầy có trong rau đay chứa nhiều axit hữu cơ có ích như Coumaric, Hydroxybenzoic, Ferulic, và Vanillic, các hoạt chất này đã được chứng minh về khả năng kháng viêm. Mặc dù khả năng kháng viêm của chúng không mạnh bằng các thuốc tây, nhưng lại mang lại lợi ích tự nhiên và an toàn hơn trong việc phòng ngừa và chống lại bệnh tật.
Lời kết
Kỹ thuật trồng Rau Đay không quá phức tạp nhưng quan trọng nhất là phải hiểu rõ các bước và tiến hành thực hiện ngay. Khi bắt đầu trồng, bạn sẽ nhận ra rằng mọi công việc đều khá đơn giản và không khó như bạn nghĩ. Ngay cả khi bạn không có vườn, bạn cũng có thể xem xét phương pháp trồng rau trong thùng xốp là một lựa chọn thuận tiện và phù hợp với điều kiện sống của đa số gia đình ngày nay!
